Ποιος μπορεί να λέγεται δημοσιογράφος και ποιος όχι;

Με αφορμή τον θόρυβο που ξέσπασε από τη δημοσίευση του άρθρου γνώμης μου στους New York Times την περασμένη εβδομάδα για τα πεπραγμένα της νέας κυβέρνησης, ξεκίνησε μια συζήτηση για το ποιος μπορεί να υπογράφει ως δημοσιογράφος και ποιος όχι. Σε ένα σχόλιό του ο Κώστας Δουζίνας καυτηριάζει τη βαθιά σιωπή των ιστοσελίδων που με πολλή θέρμη επετίθεντο παλαιότερα στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ για όλα όσα τώρα αποσιωπούν.

Όμως ανέσυραν όλο το ρητορικό «οπλοστάσιο» της προηγούμενης περιόδου όταν «διαπίστωσαν πως ένας μετακλητός στο Γραφείο Τύπου της Γενικής Γραμματείας Πρωθυπουργού επί ΣΥΡΙΖΑ έκανε το αυτονόητο για τους πολλούς: επέστρεψε στη δουλειά του για να ασκήσει ξανά το επάγγελμά του, το επάγγελμα του δημοσιογράφου». Ποιος έχει λοιπόν δικαίωμα να λέγεται δημοσιογράφος και ποια σχέση μπορεί να έχει με άλλους επαγγελματικούς χώρους, όπως είναι ο χώρος της επικοινωνίας ή της πολιτικής;

Τι ξεδιπλώνεται μπροστά μας;

Οι «νεοφιλελεύθερες» κυβερνήσεις «προδίδουν» εύκολα τον εαυτό τους: τόσο ως προς τη σύστασή τους όσο και ως προς την ασκούμενη πολιτική τους. Για παράδειγμα, όταν το 40% των υπουργών και των υφυπουργών δεν προέρχονται από το πολιτικό πεδίο και αυτοπροβάλλονται ως «τεχνοκράτες» και «ειδικοί», άλλοτε από τον ιδιωτικό χώρο και άλλοτε από τη σφαίρα των «δημόσιων λειτουργών», ως «παντός καιρού».

Σε κάθε περίπτωση εμφανίζονται ως διαμεσολαβητές ανάμεσα στην οικονομία και την πολιτική, με ισχνή παρουσία ως προς τις «τεχνοκράτισσες» - οι «νοικοκυρές» είναι αρμόδιες στο «σπίτι». Με «οπισθοφυλακή» βέβαια την αποποίηση τυχόν πολιτικής ευθύνης: για ό,τι συμβεί θα φταίνε οι «ειδικοί» που σχεδιάζουν και προσπαθούν να υλοποιήσουν τις «μεταρρυθμίσεις»/«απορρυθμίσεις».

Όταν το αρχαίο DNA πολιτικοποιείται

Ποια ευθύνη έχουν οι αρχαιολόγοι και οι γενετιστές όταν η έρευνά τους για τα προϊστορικά ευρήματα μετατρέπεται σε επιχειρήματα του 21ου αιώνα σχετικά με την εθνότητα;

Σκάκι, ένα «επικίνδυνο» παιχνίδι

Κάποτε το παιχνίδι που σήμερα συνδέεται με την ευφυΐα, κατηγορήθηκε ότι διασπά την προσοχή από φλέγοντα θέματα της εποχής και ότι είναι χάσιμο χρόνου. Δημιουργήθηκε ως μια νέα μορφή ψυχαγωγίας και έγινε ευρέως γνωστό, αλλά θεωρήθηκε από πολλές ηγεσίες ανά τους αιώνες αντικοινωνικό, βλάσφημο και κυρίως επικίνδυνο, καθώς ακόνιζε το μυαλό των πολιτών. Το όνομά του; Shatranj. Είναι το παιχνίδι που σήμερα έχει εξελιχτεί στο σκάκι.

Από τη δημοσιογραφία στην πολιτική: δρόμος χωρίς επιστροφή;

«Όταν βρίσκεσαι στην πολιτική, οι ευθύνες είναι απλώς διαφορετικές. Δεν είσαι πλέον δημοσιογράφος, δεν είσαι πλέον παρατηρητής. Εχεις ευθύνη για την αλήθεια, αλλά έχεις την ευθύνη να λάβεις αποφάσεις που κανείς άλλος δεν θέλει να λάβει… Δεν είσαι πια ο θεατής. Είσαι ο ηθοποιός» έλεγε πριν από μια δεκαετία περίπου ο Μάικλ Ιγκνάτιεφ, που μια ωραία πρωία εγκατέλειψε τη ζωή του ως συγγραφέα και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, για να μπει στην αρένα της πολιτικής στον Καναδά. 

Άγχος ψήφου

Η είσοδος του κινητού τηλεφώνου στη ζωή μας είναι ήδη παλιά ιστορία. Τόσο παλιά που πολλοί γύρω μας, όχι πιτσιρίκια και έφηβοι μόνο, παρά και εικοσάρηδες, θεωρούν την π.Κ. εποχή αδιανόητο τμήμα της ανθρώπινης προϊστορίας – της απολίτιστης. Οσο για την π.Τ. εποχή, την προ Τηλεοράσεως, ανήκει στους καιρούς των μύθων, των δράκων και του «Game of Thrones».

Μακριά από τα κουκιά;

Ο πειρασμός της καθολικής απήχησης, της αντήχησης εκείνης που θα φτάσει στις «ακρότατες εσχατιές» της γης των ψηφοφόρων, «βασανίζει» κάθε πολιτική δύναμη. Αλλά το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας είναι να προσελκύουν συχνά αμφιλεγόμενα πρόσωπα επειδή πρόσκαιρα αντανακλούν «κάτι» στην κοινωνία.

Το στοιχείο όμως αυτό είναι καταδικασμένο στην πολιτική «ημι-ζωή» τους με ημερομηνία λήξης. Το είδαμε σε αρκετές περιπτώσεις. Κουβαλούν κάποια στοιχεία αυτοκαταστροφής που πλήττουν τα κόμματα.

Ούτε για ένα φιλότιμο;

Πριν από λίγες ημέρες παραιτήθηκε ο υπουργός Δικαιοσύνης της Κύπρου για λόγους ευθιξίας. Κάτι τέτοιο είναι άγνωστο στη χώρα μας. Από τη Μεταπολίτευση και μετά, έχουν συμβεί πάμπολλα που θα έπρεπε να τα συνοδεύουν ανάλογες παραιτήσεις. Υπουργοί, βουλευτές και άλλοι παράγοντες μένουν στη θέση τους ζητώντας και τα ρέστα.

Υπερασπίζονται τον εαυτό τους με κάθε τρόπο: διατυπώνουν έωλα επιχειρήματα, εμφανίζουν ανύπαρκτα στοιχεία, αλλοιώνουν δεδομένα, καταγγέλλουν, απειλούν, μηνύουν, διαψεύδουν κ.λπ.

Σε κάθε περίπτωση είναι… αθώοι. Ασπιλοι και αμόλυντοι. Και για να στηρίξουν την αθωότητά τους επικαλούνται την οικογενειακή ιστορία τους, την πολυετή θητεία τους στο αξίωμα που κατέχουν, την de facto εντιμότητά τους – που είναι και αδιαπραγμάτευτη. Και αντί να βάλουν την ουρά στα σκέλια, βγαίνουν στην αντεπίθεση: γίνονται κατήγοροι των κατηγόρων και μηνύουν κατ’ εξακολούθηση.

Ο γκρουπιέρης

Ο κινηματογράφος έκανε τη φιγούρα του γκρουπιέρη οικεία. Αντρας το περισσότερο, μόλο που οι γυναίκες έχουν αλώσει τον χώρο. Αγέρωχος μες στα καλοσιδερωμένα ρούχα του. Μαυροκοστουμαρισμένος, γιλέκο ενίοτε, άσπρο πουκάμισο, ύφος αρυτίδωτο. Ασκηση μακρόχρονη, να μην αποκαλύπτει τα συναισθήματα. «Είκοσι εννέα μαύρο, αναφωνεί ο κρουπιέρης, πάει μ’ έχασα ψιθύρισα», γράφει ο ποιητής Βαρβέρης. Και τότε μαζεύει τις μάρκες προς το μέρος του.

Το μεγάλο πολιτικό πρόβλημα της χώρας

Θεμελιακές αρχές πολιτειακής, πολιτικής και κοινωνικής λειτουργίας συγκροτούν τη βάση της δυτικογενούς, αστικής λεγόμενης, δημοκρατίας.

Η δημοκρατική αρχή εκφράζει έναν ορισμένο τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του πολιτεύματος, στο οποίο κυρίαρχος είναι ο λαός. Ο λαός είναι η υπέρτατη εξουσία και η πρωτογενής πηγή νομιμοποίησης κάθε πολιτικής εξουσίας. Με την έννοια «δημοκρατική αρχή» αναπαριστούμε ένα σύστημα δημόσιας διακυβέρνησης, δηλαδή ένα σύστημα λήψης και εφαρμογής κρατικών αποφάσεων. Τι σημαίνει όμως δημόσια διακυβέρνηση βασισμένη στη δημοκρατική αρχή;

Το «όχι» «ναι»

ΣΙΧΑΘΗΚΑ ΤΑ ΧΑΛΙΑ των χαχόλων πολιτικών ταγών. Η διαδρομή προς την κάλπη ξυπνάει τα πιο ταπεινά ορμέμφυτα μέσα τους και, καθώς δεν έχουν συναίσθηση της γελοιότητάς τους, τα εξωτερικεύουν στα μπαλκόνια κι όποιον πάρει ο χάρος. Παίρνει και σηκώνει συνήθως τη συντριπτική πλειονότητα των ψηφοφόρων, που φασκελώνεται μετά τις εκλογές, αλλά στερνή μου γνώση...

Πολιτικός και κοινωνικός αναλφαβητισμός

Το πελατειακό κράτος, τα σοβαρά οικονομικά και πολιτικά σκάνδαλα, η σχέση διαφθοράς του πολίτη με την πολιτική, αλλά και η απουσία οργανωμένων κοινωνικών δομών ικανών να ανασχέσουν την ανθρωπιστική κρίση, κατέδειξαν την εικονική ευμάρεια που ήθελε να παρουσιάζει η κοινωνία.

Οταν κανείς παρακολουθεί τα σχόλια που γράφουν αναγνώστες κάτω από διαδικτυακά κείμενα γνώμης, διαπιστώνει δύο πράγματα: πρώτον, τις περισσότερες φορές ο κόσμος δεν συζητάει για την πολιτική με επιχειρήματα, ούτε έχουν λογική πολλά από όσα γράφονται· δεύτερον, νομίζεις πως ζεις σε μια χώρα με εμφύλιο.

Ας μιλήσουμε πολιτικά για τα «ΑΜΕΑ»…

Βούιξε ο τόπος λοιπόν από όσους-και πολύ σωστά- ενοχλήθηκαν από τις δηλώσεις κ. Πολάκη. Ο κ. Πολάκης που ακόμη κι όταν έχει κατ’ ουσίαν δίκιο το χάνει με τον τρόπο που αντιδρά. Βέβαια, στην περίπτωση του κ. Κυμπουρόπουλου δεν έχει δίκιο. Γιατί το δίκιο και το άδικο δεν είναι έννοιες μεταφυσικές, νοηματοδοτούνται και αξιολογούνται πάντοτε εντός ενός συγκεκριμένου πλαισίου, που κι αυτό με την σειρά του αποτυπώνει μα και καθορίζεται από τις εκάστοτε κοινωνικοπολιτικές συντεταγμένες. Κλισέ, αλλά από τα κλισέ που γίνονται τέτοια επειδή είναι αληθινά, όχι επειδή είναι εύκολα. Οι λέξεις έτσι, όπως κι οι φράσεις, δεν πρέπει να διαβάζονται ούτε να κατανοούνται «εν κενό»: Η φράση-ατάκα περί «ίσων ευκαιριών» πχ θα παραμένει κενή περιεχομένου όσο δεν συμπεριλαμβάνει τις λεγόμενες «αφετηριακές ανισότητες» κι όσο δεν ευαγγελίζεται την αντιμετώπισή τους.

Μια μύγα, μα ποια μύγα;

Θα μου πεις, επηρεάζεσαι. Ε ναι, επηρεάζομαι. Θα μου πεις, γιατί; Ελα μου ντε. Θες το θυμικό, θες το αισθητικό, θες το αρχέγονο, θες δε θες ξεπετάγονται εκεί που δεν τα περιμένεις. Θα μου πεις, λάθος. Θα σου πω, όχι. Τουλάχιστον, όχι εντελώς.

Εξηγούμαι δεόντως: πόσο λανθασμένη μπορεί να είναι η χιλιοειπωμένη (όσο και χιλιοξεχασμένη πλέον) λαϊκή ρήση «χωριό που φαίνεται κολαούζο δε θέλει»; Eχεις, ας πούμε, απέναντί σου, όλους αυτούς που λυσσάνε για το ποιος τόλμησε να τους αγγίξει: Λοβέρδο, Αδωνη, Κυριάκο, Σαμαρά, Βορίδη, Στουρνάρα, και συζύγους ορισμένων εξ αυτών. Και τους κοιτάς. Και τι λες δηλαδή; Πως αποκλείεται σου είπα, αποκλείεται σου λέω να έχουν αυτές οι φάτσες μπλεχτεί στο οποιοδήποτε σκάνδαλο. Αυτό λες; Πως είναι αμέμπτου ηθικής. Αυτό θα πεις; Πως τι καλά παιδιά βρε παιδί μου! Αυτό;

Συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική

Τα δικαιώματα των γυναικών και ειδικά το δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά δε θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο, καθώς αποτελεί αποκύημα πολλών αγώνων σε βάθος χρόνου. Ειδικότερα το δικαίωμα ψήφου ήταν από τα πρώτα και βασικά αιτήματα του γυναικείου κινήματος, διαμορφώνοντας το πρώτο κύμα φεμινισμού (1840-50). Σταδιακά όλο και περισσότερα κράτη καθιέρωσαν το εκλογικό δικαίωμα στις γυναίκες, και αρκετά αργότερα θεσπίστηκε η συμμετοχή σε πολιτικές θέσεις, με τη καθιέρωση των ποσοστώσεων φύλου στους εκλογικούς καταλόγους. Η αλήθεια είναι πως η έννοια των ποσοστώσεων δεν δίνει την συνολική εικόνα της κοινωνίας, καθώς οι γυναίκες όχι μόνο δεν αποτελούν κάποια μειοψηφία, αλλά αντιπροσωπεύουν λίγο παραπάνω από μισή ελληνική κοινωνία (51%).

Η μεταξύ μας μη ανοχή...

Πριν από λίγους μήνες η διαΝΕΟσις σε συνεργασία με το ΕΚΚΕ διεξήγαγε για πρώτη φορά στην Ελλάδα τη World Values Survey (WVS), μια μεγάλη έρευνα αξιών, η οποία γίνεται κάθε πέντε χρόνια σε δεκάδες άλλες χώρες του πλανήτη. Η έρευνα αυτή δεν μετρά εφήμερες απόψεις ή επίκαιρες ανησυχίες των πολιτών, αλλά φιλοδοξεί να καταγράψει τις βαθύτερες, διαχρονικότερες αξίες που κυριαρχούν στην κάθε κοινωνία. Προσφέρεται, δε, για συγκρίσεις ανάμεσα στις κοινωνίες.
Οι επιστήμονες που επεξεργάζονται τα στοιχεία μπορούν έτσι να βγάζουν συμπεράσματα. Υπάρχουν, για παράδειγμα, κοινωνίες οι οποίες είναι πιο παραδοσιακές. Ασπάζονται πιο συντηρητικές αξίες, υιοθετούν σε μεγάλα ποσοστά τις ιδέες που πρεσβεύουν θρησκείες και δόγματα. Άλλες κοινωνίες είναι πιο προοδευτικές, δίνουν μεγαλύτερη έμφαση σε δικαιώματα μειονοτήτων και στην ατομική ελευθερία. Καθώς περνάν τα χρόνια, δε, οι αξίες αλλάζουν. Τάσεις διαμορφώνονται. Οι κοινωνίες εξελίσσονται και μεταμορφώνονται, προς τη μία ή προς την άλλη κατεύθυνση. 

(Α)πολιτική, (αντι)πολιτική και πολιτική

Στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη προβληματίζονται για την «αλλοπρόσαλλη» και ανεξήγητη συμπεριφορά του εκλογικού σώματος. Πολιτικοί, δημοσιογράφοι, δημοσκόποι, αναλυτές διερωτώνται πώς είναι δυνατόν να παλινδρομούν, να φλερτάρουν με το επικίνδυνο, να μη διδάσκονται από τα πεπραγμένα.

Αλήθεια, εθελοτυφλούν ή πραγματικά δεν βλέπουν τι συμβαίνει; Αφού απογοήτευσαν τους πολίτες με τις αστοχίες τους, τις καταχρήσεις, τη διαφθορά, ζητούν και τα ρέστα.

Αλήθεια, εθελοτυφλούν ή δεν βλέπουν ότι τους απογύμνωσαν ιδεολογικά και τους έθεσαν σε πολιτική αποστρατεία; Ολοι οι απογοητευμένοι «δημιούργησαν» το κόμμα «Δεν ξέρω, δεν απαντώ». (ΔΕΝ Ξ./ΔΕΝ Α.).

Η πολιτική της ανωτερότητας και του μίσους

Είναι σύνηθες να ανήκει κάποιος κάπου εθνικά, θρησκευτικά ή πολιτικά. Στην ομάδα αισθάνεται ασφαλής, ειδικά όταν ο κόσμος γίνεται πιο αβέβαιος όπως σε εποχές κρίσης. Το μείγμα μιας οικονομικής κατάρρευσης, μαζικών αφίξεων μεταναστών και πραγματικών ή φανταστικών απειλών των συνόρων από τους γείτονες γίνεται έναυσμα λαϊκισμού. Και τότε ξεπηδούν λαλίστατοι εθνοσωτήρες και ακραία κινήματα που θα σώσουν τη φυλή από τους άλλους που την επιβουλεύονται.

Δεξιά-Αριστερά: μια ανειρήνευτη αντίθεση

Τα προεκλογικά συνθήματα των κομμάτων εξουσίας δημιουργούν αίσθηση και μένουν στην Ιστορία όταν είναι έξυπνα, ελκυστικά, καίρια και προκαλούν ενθουσιασμό στις τάξεις των οπαδών τους. Στο παρελθόν ήταν το αποτέλεσμα της δουλειάς των κομματικών επιτελείων.

Στις μέρες μας τα επινοούν οι διαφημιστικές εταιρείες που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους με το αζημίωτο. Σπανίως όμως διεκδικούν το βραβείο του ρεαλισμού, γιατί σκοπίμως είναι υπερβολικά. Πρέπει να δελεαστεί ο ψηφοφόρος-πελάτης για να κάνει τη «σωστή» επιλογή στην κάλπη.

Βασικό στοιχείο κάθε εκλογικής καμπάνιας είναι ο εξωραϊσμός των πεπραγμένων του κόμματος και η δαιμονοποίηση του αντιπάλου. Το μαύρο πρέπει να γίνει άσπρο και αντιστρόφως. Το σχήμα εχθρός-φίλος είναι το κυρίαρχο. Δεν υπάρχουν ενδιάμεσοι. Όποιος δεν είναι μαζί μας, είναι με τους απέναντι.

Αντιδρά σε συνταγματικές αλλαγές η Εκκλησία

Τις θέσεις της για τη συνταγματική αναθεώρηση απέστειλε η Εκκλησία της Ελλάδος προς τους προέδρους των κομμάτων του Κοινοβουλίου και τους ανεξάρτητους βουλευτές.