Ερωτήματα προς την Ελλάδα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έπειτα από προσφυγές που υποστηρίζουν ότι η παρουσία θρησκευτικών συμβόλων στις δικαστικές αίθουσες προσβάλλει την αρχή της αμεροληψίας της Δικαιοσύνης και παραβιάζει ελευθερίες και δικαιώματα όσων δεν ανήκουν στην επικρατούσα Ορθόδοξη Χριστιανική θρησκεία.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) εξετάζει το ζήτημα της παρουσίας θρησκευτικών εικόνων στις ελληνικές δικαστικές αίθουσες, έπειτα από δύο προσφυγές που υπέβαλε η Ενωση Αθεων και άλλοι προσφεύγοντες κατά της Ελλάδας. Οι υποθέσεις αφορούν τη θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους και την υποχρέωση των δικαστικών θεσμών να διαφυλάσσουν την αμεροληψία τους σε υποθέσεις που σχετίζονται με ζητήματα πίστης και θρησκείας.
Οι προσφυγές (19150/20 και 11122/25) δεν έχουν ακόμα κριθεί επί της ουσίας. Ωστόσο, στις 7 Ιουλίου, το δικαστήριο αποφάσισε να τις κοινοποιήσει στην ελληνική κυβέρνηση, ζητώντας από αυτήν να απαντήσει σε συγκεκριμένα ερωτήματα. Η ενέργεια αυτή σηματοδοτεί ότι το ΕΔΔΑ κρίνει την υπόθεση προσωρινά παραδεκτή και άξια εξέτασης, χωρίς ωστόσο να έχει αποφανθεί ακόμα αν υπήρξε ή όχι παραβίαση δικαιωμάτων.
Αίτημα αφαίρεσης
Η πρώτη υπόθεση αφορά προσφυγή της Ενωσης Αθεων στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ζητώντας την ακύρωση δύο υπουργικών αποφάσεων για τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών. Η εκδίκαση είχε οριστεί για τις 21 Σεπτεμβρίου 2018, με παρούσα και την Εκκλησία της Ελλάδος ως παρεμβαίνουσα. Ενόψει της δίκης, η ένωση υπέβαλε αίτημα να αφαιρεθεί από την αίθουσα η εικόνα του Χριστού, τονίζοντας ότι η παρουσία της θα μπορούσε να εγείρει αμφιβολίες για την αμεροληψία του δικαστηρίου. Το αίτημα απορρίφθηκε ως απαράδεκτο, ενώ η κύρια αίτηση ακύρωσης απορρίφθηκε λόγω κατάργησης της δίκης. Καθώς έγιναν δεκτές οι αιτήσεις ακύρωσης από την πλευρά της Εκκλησίας, το ΣτΕ ακύρωσε τις υπουργικές αποφάσεις για το μάθημα των θρησκευτικών καθιστώντας έτσι άνευ αντικειμένου την αίτηση ακύρωσης της Ενωσης Αθεων.
Η δεύτερη υπόθεση αφορά την ακύρωση υπουργικών αποφάσεων που προέβλεπαν την αναγραφή του θρησκεύματος στα απολυτήρια Λυκείου. Οι προσφεύγοντες, μαζί με την Ενωση Αθεων, υπέβαλαν παρόμοιο αίτημα απομάκρυνσης του θρησκευτικού συμβόλου από την αίθουσα πριν από την εκδίκαση. Το αίτημα απορρίφθηκε ως αβάσιμο, με την Ολομέλεια του ΣτΕ να επικαλείται τη μακρόχρονη πρακτική και το έθιμο της παρουσίας της εικόνας στις αίθουσες. Η κύρια αίτηση των προσφευγόντων, πάντως, έγινε δεκτή και οι επίμαχες υπουργικές αποφάσεις ακυρώθηκαν.
Στην προσφυγή τους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι το ελληνικό κράτος παραβίασε, το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη ενώπιον αμερόληπτου δικαστηρίου (Αρθρο 6 παρ.1 της ΕΣΔΑ), την ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας (Αρθρο 9 παρ.1), καθώς και την απαγόρευση διακρίσεων λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων (Αρθρο 14, σε συνδυασμό με τα Αρθρα 6 και 9).
Επισημαίνουν ότι το αντικείμενο των δικών σχετιζόταν άμεσα με τη θρησκευτική ουδετερότητα και την κοσμικότητα του κράτους και ότι η παρουσία θρησκευτικού συμβόλου στην αίθουσα δικάζονταν για προσβολή στην αρχή της αμεροληψίας. Υποστηρίζουν επίσης ότι, σε αντίθεση με την πρακτική που ισχύει στην πλειονότητα των κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, στην Ελλάδα η έκθεση θρησκευτικών συμβόλων δεν προβλέπεται από τον νόμο, αλλά στηρίζεται αποκλειστικά στην παράδοση και το έθιμο.
Τα ερωτήματα
Με την κοινοποίηση της προσφυγής στην Ελλάδα στις 7 Ιουλίου 2025, το Δικαστήριο κάλεσε την ελληνική κυβέρνηση να απαντήσει εγγράφως στα εξής ερωτήματα:
● Παραβιάστηκε το δικαίωμα των αιτούντων σε δίκαιη δίκη και αμερόληπτο δικαστήριο, καθώς το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν έκανε δεκτό το αίτημά τους για απομάκρυνση της εικόνας, παρά το ότι το αντικείμενο των δικών σχετιζόταν με ζητήματα θρησκευτικής ουδετερότητας;
● Συνιστά η παρουσία του θρησκευτικού συμβόλου παρέμβαση στην ελευθερία θρησκείας των προσφευγόντων (άρθρο 9 §1 της Σύμβασης) και, αν ναι, ήταν η παρέμβαση αυτή σύμφωνη με τον νόμο και αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία;
● Εχουν υποστεί οι προσφεύγοντες διακριτική μεταχείριση λόγω θρησκείας, δεδομένου ότι δεν ανήκουν στην επικρατούσα Ορθόδοξη Χριστιανική θρησκεία;
Η Ελλάδα οφείλει να υποβάλει τις γραπτές παρατηρήσεις της και οι προσφεύγοντες θα έχουν το δικαίωμα ανταπάντησης.
Η τελική απόφαση του Δικαστηρίου αναμένεται το επόμενο διάστημα και, σε κάθε περίπτωση, θα αποτελέσει σημαντική καμπή στη συζήτηση για τη συμβατότητα μεταξύ του εθιμικού χαρακτήρα των ελληνικών θεσμών και των υποχρεώσεων του κράτους στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Βασίλης Σωτηρόπουλος, συνήγορος Ενωσης Αθεων
Αρχές από την εποχή του Διαφωτισμού
Είναι μια κορυφαία υπόθεση που θα επανανοηματοδοτήσει, άμεσα ή έμμεσα, τα δικαιοδοτικά συστήματα όλων των ευρωπαϊκών κρατών όσον αφορά την εξωτερική αμεροληψία της Δικαιοσύνης.
Η Δικαιοσύνη δεν αρκεί να λαμβάνει τις ορθές αποφάσεις, αλλά πρέπει να τις λαμβάνει σε ένα θεσμικό σκηνικό που πείθει ότι είναι πράγματι ανεπηρέαστη από εξωνομικές παρεμβάσεις.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει μια θαυμάσια αφορμή να θυμίσει θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αρχές, όπως αυτές επικράτησαν από την εποχή του Διαφωτισμού, γαλλικού αλλά και νεοελληνικού.
Δανάη Κισκήρα - Μπαρτσώκα
Πηγή: efsyn.gr
Οι προσφυγές (19150/20 και 11122/25) δεν έχουν ακόμα κριθεί επί της ουσίας. Ωστόσο, στις 7 Ιουλίου, το δικαστήριο αποφάσισε να τις κοινοποιήσει στην ελληνική κυβέρνηση, ζητώντας από αυτήν να απαντήσει σε συγκεκριμένα ερωτήματα. Η ενέργεια αυτή σηματοδοτεί ότι το ΕΔΔΑ κρίνει την υπόθεση προσωρινά παραδεκτή και άξια εξέτασης, χωρίς ωστόσο να έχει αποφανθεί ακόμα αν υπήρξε ή όχι παραβίαση δικαιωμάτων.
Αίτημα αφαίρεσης
Η πρώτη υπόθεση αφορά προσφυγή της Ενωσης Αθεων στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ζητώντας την ακύρωση δύο υπουργικών αποφάσεων για τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών. Η εκδίκαση είχε οριστεί για τις 21 Σεπτεμβρίου 2018, με παρούσα και την Εκκλησία της Ελλάδος ως παρεμβαίνουσα. Ενόψει της δίκης, η ένωση υπέβαλε αίτημα να αφαιρεθεί από την αίθουσα η εικόνα του Χριστού, τονίζοντας ότι η παρουσία της θα μπορούσε να εγείρει αμφιβολίες για την αμεροληψία του δικαστηρίου. Το αίτημα απορρίφθηκε ως απαράδεκτο, ενώ η κύρια αίτηση ακύρωσης απορρίφθηκε λόγω κατάργησης της δίκης. Καθώς έγιναν δεκτές οι αιτήσεις ακύρωσης από την πλευρά της Εκκλησίας, το ΣτΕ ακύρωσε τις υπουργικές αποφάσεις για το μάθημα των θρησκευτικών καθιστώντας έτσι άνευ αντικειμένου την αίτηση ακύρωσης της Ενωσης Αθεων.
Η δεύτερη υπόθεση αφορά την ακύρωση υπουργικών αποφάσεων που προέβλεπαν την αναγραφή του θρησκεύματος στα απολυτήρια Λυκείου. Οι προσφεύγοντες, μαζί με την Ενωση Αθεων, υπέβαλαν παρόμοιο αίτημα απομάκρυνσης του θρησκευτικού συμβόλου από την αίθουσα πριν από την εκδίκαση. Το αίτημα απορρίφθηκε ως αβάσιμο, με την Ολομέλεια του ΣτΕ να επικαλείται τη μακρόχρονη πρακτική και το έθιμο της παρουσίας της εικόνας στις αίθουσες. Η κύρια αίτηση των προσφευγόντων, πάντως, έγινε δεκτή και οι επίμαχες υπουργικές αποφάσεις ακυρώθηκαν.
Στην προσφυγή τους στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι το ελληνικό κράτος παραβίασε, το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη ενώπιον αμερόληπτου δικαστηρίου (Αρθρο 6 παρ.1 της ΕΣΔΑ), την ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας (Αρθρο 9 παρ.1), καθώς και την απαγόρευση διακρίσεων λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων (Αρθρο 14, σε συνδυασμό με τα Αρθρα 6 και 9).
Επισημαίνουν ότι το αντικείμενο των δικών σχετιζόταν άμεσα με τη θρησκευτική ουδετερότητα και την κοσμικότητα του κράτους και ότι η παρουσία θρησκευτικού συμβόλου στην αίθουσα δικάζονταν για προσβολή στην αρχή της αμεροληψίας. Υποστηρίζουν επίσης ότι, σε αντίθεση με την πρακτική που ισχύει στην πλειονότητα των κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης, στην Ελλάδα η έκθεση θρησκευτικών συμβόλων δεν προβλέπεται από τον νόμο, αλλά στηρίζεται αποκλειστικά στην παράδοση και το έθιμο.
Τα ερωτήματα
Με την κοινοποίηση της προσφυγής στην Ελλάδα στις 7 Ιουλίου 2025, το Δικαστήριο κάλεσε την ελληνική κυβέρνηση να απαντήσει εγγράφως στα εξής ερωτήματα:
● Παραβιάστηκε το δικαίωμα των αιτούντων σε δίκαιη δίκη και αμερόληπτο δικαστήριο, καθώς το Συμβούλιο της Επικρατείας δεν έκανε δεκτό το αίτημά τους για απομάκρυνση της εικόνας, παρά το ότι το αντικείμενο των δικών σχετιζόταν με ζητήματα θρησκευτικής ουδετερότητας;
● Συνιστά η παρουσία του θρησκευτικού συμβόλου παρέμβαση στην ελευθερία θρησκείας των προσφευγόντων (άρθρο 9 §1 της Σύμβασης) και, αν ναι, ήταν η παρέμβαση αυτή σύμφωνη με τον νόμο και αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία;
● Εχουν υποστεί οι προσφεύγοντες διακριτική μεταχείριση λόγω θρησκείας, δεδομένου ότι δεν ανήκουν στην επικρατούσα Ορθόδοξη Χριστιανική θρησκεία;
Η Ελλάδα οφείλει να υποβάλει τις γραπτές παρατηρήσεις της και οι προσφεύγοντες θα έχουν το δικαίωμα ανταπάντησης.
Η τελική απόφαση του Δικαστηρίου αναμένεται το επόμενο διάστημα και, σε κάθε περίπτωση, θα αποτελέσει σημαντική καμπή στη συζήτηση για τη συμβατότητα μεταξύ του εθιμικού χαρακτήρα των ελληνικών θεσμών και των υποχρεώσεων του κράτους στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Βασίλης Σωτηρόπουλος, συνήγορος Ενωσης Αθεων
Αρχές από την εποχή του Διαφωτισμού
Είναι μια κορυφαία υπόθεση που θα επανανοηματοδοτήσει, άμεσα ή έμμεσα, τα δικαιοδοτικά συστήματα όλων των ευρωπαϊκών κρατών όσον αφορά την εξωτερική αμεροληψία της Δικαιοσύνης.
Η Δικαιοσύνη δεν αρκεί να λαμβάνει τις ορθές αποφάσεις, αλλά πρέπει να τις λαμβάνει σε ένα θεσμικό σκηνικό που πείθει ότι είναι πράγματι ανεπηρέαστη από εξωνομικές παρεμβάσεις.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει μια θαυμάσια αφορμή να θυμίσει θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αρχές, όπως αυτές επικράτησαν από την εποχή του Διαφωτισμού, γαλλικού αλλά και νεοελληνικού.
Δανάη Κισκήρα - Μπαρτσώκα
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Κρατείστε την ευπρέπεια και τον πολιτισμό στα σχόλιά σας. Οποιοδήποτε σχόλιο αναφέρεται σε ονόματα και καταφέρεται προσωπικά προσβάλλοντας ή θίγοντας προσωπικότητες και συνειδήσεις, δεν θα αναρτάται αν δεν είναι επώνυμο, κι αυτό μετά από τον απαραίτητο έλεγχο. Ευχαριστώ.