Για αιώνες, ιστορικοί και διανοητές της Αριστεράς διαφωνούσαν εάν η «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Καρόλου Ντίκενς είναι ένα αντικαπιταλιστικό έργο. Εκτοτε o κόσμος μας μετακινήθηκε τόσο προς τα δεξιά ώστε οι καπιταλιστές μάς καλούν να δοξάσουμε τον ίδιο τον Σκρουτζ.
Ο Ντίκενς, έγραφε ο Μαρξ, παρουσίασε «περισσότερες πολιτικές και κοινωνικές αλήθειες από όσες έχουν εκστομίσει αθροιστικά όλοι οι επαγγελματίες πολιτικοί, δημοσιολόγοι και ηθικολόγοι». Οι δύο Κάρολοι έζησαν την ίδια περίοδο και αφιέρωσαν τη ζωή τους στην αποκάλυψη των τρομακτικών ανισοτήτων της βικτοριανής εποχής. H «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία», με τον τοκογλύφο Εμπενίζερ Σκρουτζ, κυκλοφόρησε το 1843, μόλις πέντε χρόνια πριν από το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» και 24 χρόνια πριν από το «Κεφάλαιο» και όπως όλα τα βιβλία του Ντίκενς, επηρέασε βαθύτατα το έργο του πατέρα του μαρξισμού. Παρ' όλα αυτά εξαιτίας του θαυμασμού του Μαρξ για τον Ντίκενς και της ασίγαστης κριτικής που ασκούσε ο τελευταίος στους ισχυρούς, αρκετές από τις πτυχές του έργου του έμειναν στο απυρόβλητο παρά το γεγονός ότι δεν αντέχουν ούτε στην πιο στοιχειώδη μαρξιστική ανάλυση.
Προφανώς ο γίγαντας της παγκόσμιας λογοτεχνίας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αποκάλυψη της αδικίας που χαρακτήριζε το οικονομικό σύστημα της εποχής του. Είναι ενδεικτικό ότι πολλοί οικονομολόγοι, που χρησιμοποιούν τον περίφημο δείκτη Gini coefficient για την εισοδηματική ανισότητα, θέτουν την εποχή που παρουσιάζει ο Ντίκενς στα έργα του ως βάση για συγκρίσεις με τη σημερινή πραγματικότητα. Δεν έλειψαν μάλιστα και αυτοί που επιχείρησαν να υπολογίσουν την περιουσία του Εμπενίζερ Σκρουτζ σε σημερινές τιμές – το συμπέρασμά τους ήταν ότι με προσωπική περιουσία «μόλις» οκτώ δισεκατομμυρίων δολαρίων ο ήρωας του Ντίκενς θα ήταν ο «φτωχός συγγενής» ανάμεσα σε δισεκατομμυριούχους όπως ο Ιλον Μασκ, ο Λάρι Ελισον και ο Τζεφ Μπέζος.
Παρ' όλα αυτά η αφηγηματική κάθαρση που παρουσιάζει η «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Ντίκενς δεν έχει τίποτα το επαναστατικό. Ο Σκρουτζ ακόμη και στην απόλυτη στιγμή της γαλαντομίας του προσφέρει απλώς μια αύξηση στον υπάλληλό του, τον Μπομπ Κράτσιτ, μια γαλοπούλα στην οικογένειά του και κάνει μια δωρεά σε ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα. Το χειρότερο όμως είναι ότι τα κάνει όλα χωρίς να δεχθεί καμία πίεση, λόγω μιας προσωπικής κρίσης ηθικής.
Αν γραφόταν σήμερα η «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» θα προωθούσε ακόμη μία μορφή αυτορρύθμισης της αγοράς μέσω πράξεων φιλανθρωπίας, με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα: δισεκατομμυριούχοι που πλούτισαν, σε καθεστώς σχεδόν απόλυτης φοροασυλίας, χάρη στην υπερεκμετάλλευση των εργαζομένων τους, λαμβάνουν επιπλέον φοροαπαλλαγές για το «φιλανθρωπικό» τους έργο. Ουσιαστικά δηλαδή «δωρίζουν» χρήματα που ανήκουν στους φορολογούμενους επιλέγοντας αυτοί (και όχι μια εκλεγμένη κυβέρνηση) ποιους θα ωφελήσουν με τη φιλανθρωπία τους.
Παρόμοιες παρατηρήσεις βέβαια είχε κάνει και ο Μαρξ, ήδη από την εποχή του Ντίκενς, στο έργο του «Η αθλιότητα της φιλοσοφίας». Το πρόβλημα της εποχής μας είναι ότι οι σύγχρονοι Σκρουτζ δεν αισθάνονται καν την ανάγκη να κρύψουν την απληστία τους πίσω από ένα πέπλο φιλανθρωπίας.
Το τέλος της ενσυναίσθησης
Πριν από πέντε χρόνια η Wall Street Journal παρουσίασε κείμενο με τίτλο «Για την υπεράσπιση του Σκρουτζ, η τσιγκουνιά του οποίου ευλόγησε τον κόσμο». Το άρθρο αποτελούσε μια ωδή στη θεωρία της οικονομίας της διάχυσης (trickle-down economics) σύμφωνα με την οποία αν επιτρέψεις την άνευ όρων και ορίων συγκέντρωση πλούτου στα χέρια των πλουσίων, αυτοί θα θέσουν σε κίνηση ολόκληρη την οικονομία προσφέροντας ανάπτυξη και απασχόληση για όλους. Είτε λόγω τρομακτικής άγνοιας είτε λόγω χυδαίας προπαγάνδας οι συντάκτες της Wall Street Journal παρέλειψαν να αναφέρουν ότι η συγκεκριμένη υπόθεση έχει καταρριφθεί αναρίθμητες φορές. Το 2020 μεγάλη έρευνα του London School of Economics σε 18 χώρες του ΟΟΣΑ απέδειξε ότι «η μείωση της φορολογίας των πλουσίων ενισχύει την εισοδηματική ανισότητα… χωρίς να έχει κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα στην οικονομική ανάπτυξη και την ανεργία».
Για την Ιστορία, η θεωρία των trickle-down economics είχε καταρριφθεί από τα τέλη του 19ου αιώνα (σχεδόν 20 χρόνια μετά τον θάνατο του Καρόλου Ντίκενς). «Υπάρχουν και αυτοί που πιστεύουν ότι αν νομοθετείς μόνο για να κάνεις τους εύπορους πλουσιότερους ο πλούτος τους θα διαχυθεί και στους από κάτω», έλεγε σαρκαστικά για τους πολιτικούς του αντιπάλους ο υποψήφιος των Δημοκρατικών για την προεδρία των ΗΠΑ, Ουίλιαμ Τζένινγκς Μπράιαν...
Το κείμενο της ναυαρχίδας της Wall Street απλώς τολμούσε να διατυπώσει τόσο ανοιχτά κάτι που θα γινόταν προμετωπίδα της MAGA Αμερικής. Οταν ο Ιλον Μασκ δήλωσε φέτος, στο podcast του Τζο Ρόγκαν, ότι η ενσυναίσθηση (empathy) αποτελεί τη «θεμελιώδη αδυναμία του δυτικού πολιτισμού», ουσιαστικά ξαναέγραφε την ιστορία του Σκρουτζ αφαιρώντας όλα τα στοιχεία της χριστουγεννιάτικης μεταμέλειας. Αν και στις ΗΠΑ ο λεγόμενος «πόλεμος στην ενσυναίσθηση» φαίνεται να μη γνωρίζει ταξικούς διαχωρισμούς και προωθείται κατά κύριο λόγο από τη χριστιανική Δεξιά, ουσιαστικά μετατρέπεται σε πολιτική μόνο όταν υιοθετείται λόγω και έργω από τους κυρίαρχους της Γουόλ Στριτ και της Σίλικον Βάλεϊ.
Η βιτρίνα της φιλελεύθερης φιλανθρωπίας έφτασε οριστικά στο τέλος της και ο πόλεμος των τάξεων είναι πιο ορατός από ποτέ. Ή θα είσαι με τον Μπομπ Κράτσιτ και θα παλέψεις μαζί του για ριζοσπαστική αναδιανομή του πλούτου ή θα είσαι με τον Σκρουτζ.
Άρης Χατζηστεφάνου
Πηγή: info-war.gr
Προφανώς ο γίγαντας της παγκόσμιας λογοτεχνίας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αποκάλυψη της αδικίας που χαρακτήριζε το οικονομικό σύστημα της εποχής του. Είναι ενδεικτικό ότι πολλοί οικονομολόγοι, που χρησιμοποιούν τον περίφημο δείκτη Gini coefficient για την εισοδηματική ανισότητα, θέτουν την εποχή που παρουσιάζει ο Ντίκενς στα έργα του ως βάση για συγκρίσεις με τη σημερινή πραγματικότητα. Δεν έλειψαν μάλιστα και αυτοί που επιχείρησαν να υπολογίσουν την περιουσία του Εμπενίζερ Σκρουτζ σε σημερινές τιμές – το συμπέρασμά τους ήταν ότι με προσωπική περιουσία «μόλις» οκτώ δισεκατομμυρίων δολαρίων ο ήρωας του Ντίκενς θα ήταν ο «φτωχός συγγενής» ανάμεσα σε δισεκατομμυριούχους όπως ο Ιλον Μασκ, ο Λάρι Ελισον και ο Τζεφ Μπέζος.
Παρ' όλα αυτά η αφηγηματική κάθαρση που παρουσιάζει η «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» του Ντίκενς δεν έχει τίποτα το επαναστατικό. Ο Σκρουτζ ακόμη και στην απόλυτη στιγμή της γαλαντομίας του προσφέρει απλώς μια αύξηση στον υπάλληλό του, τον Μπομπ Κράτσιτ, μια γαλοπούλα στην οικογένειά του και κάνει μια δωρεά σε ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα. Το χειρότερο όμως είναι ότι τα κάνει όλα χωρίς να δεχθεί καμία πίεση, λόγω μιας προσωπικής κρίσης ηθικής.
Αν γραφόταν σήμερα η «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» θα προωθούσε ακόμη μία μορφή αυτορρύθμισης της αγοράς μέσω πράξεων φιλανθρωπίας, με τα γνωστά καταστροφικά αποτελέσματα: δισεκατομμυριούχοι που πλούτισαν, σε καθεστώς σχεδόν απόλυτης φοροασυλίας, χάρη στην υπερεκμετάλλευση των εργαζομένων τους, λαμβάνουν επιπλέον φοροαπαλλαγές για το «φιλανθρωπικό» τους έργο. Ουσιαστικά δηλαδή «δωρίζουν» χρήματα που ανήκουν στους φορολογούμενους επιλέγοντας αυτοί (και όχι μια εκλεγμένη κυβέρνηση) ποιους θα ωφελήσουν με τη φιλανθρωπία τους.
Παρόμοιες παρατηρήσεις βέβαια είχε κάνει και ο Μαρξ, ήδη από την εποχή του Ντίκενς, στο έργο του «Η αθλιότητα της φιλοσοφίας». Το πρόβλημα της εποχής μας είναι ότι οι σύγχρονοι Σκρουτζ δεν αισθάνονται καν την ανάγκη να κρύψουν την απληστία τους πίσω από ένα πέπλο φιλανθρωπίας.
Το τέλος της ενσυναίσθησης
Πριν από πέντε χρόνια η Wall Street Journal παρουσίασε κείμενο με τίτλο «Για την υπεράσπιση του Σκρουτζ, η τσιγκουνιά του οποίου ευλόγησε τον κόσμο». Το άρθρο αποτελούσε μια ωδή στη θεωρία της οικονομίας της διάχυσης (trickle-down economics) σύμφωνα με την οποία αν επιτρέψεις την άνευ όρων και ορίων συγκέντρωση πλούτου στα χέρια των πλουσίων, αυτοί θα θέσουν σε κίνηση ολόκληρη την οικονομία προσφέροντας ανάπτυξη και απασχόληση για όλους. Είτε λόγω τρομακτικής άγνοιας είτε λόγω χυδαίας προπαγάνδας οι συντάκτες της Wall Street Journal παρέλειψαν να αναφέρουν ότι η συγκεκριμένη υπόθεση έχει καταρριφθεί αναρίθμητες φορές. Το 2020 μεγάλη έρευνα του London School of Economics σε 18 χώρες του ΟΟΣΑ απέδειξε ότι «η μείωση της φορολογίας των πλουσίων ενισχύει την εισοδηματική ανισότητα… χωρίς να έχει κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα στην οικονομική ανάπτυξη και την ανεργία».
Για την Ιστορία, η θεωρία των trickle-down economics είχε καταρριφθεί από τα τέλη του 19ου αιώνα (σχεδόν 20 χρόνια μετά τον θάνατο του Καρόλου Ντίκενς). «Υπάρχουν και αυτοί που πιστεύουν ότι αν νομοθετείς μόνο για να κάνεις τους εύπορους πλουσιότερους ο πλούτος τους θα διαχυθεί και στους από κάτω», έλεγε σαρκαστικά για τους πολιτικούς του αντιπάλους ο υποψήφιος των Δημοκρατικών για την προεδρία των ΗΠΑ, Ουίλιαμ Τζένινγκς Μπράιαν...
Το κείμενο της ναυαρχίδας της Wall Street απλώς τολμούσε να διατυπώσει τόσο ανοιχτά κάτι που θα γινόταν προμετωπίδα της MAGA Αμερικής. Οταν ο Ιλον Μασκ δήλωσε φέτος, στο podcast του Τζο Ρόγκαν, ότι η ενσυναίσθηση (empathy) αποτελεί τη «θεμελιώδη αδυναμία του δυτικού πολιτισμού», ουσιαστικά ξαναέγραφε την ιστορία του Σκρουτζ αφαιρώντας όλα τα στοιχεία της χριστουγεννιάτικης μεταμέλειας. Αν και στις ΗΠΑ ο λεγόμενος «πόλεμος στην ενσυναίσθηση» φαίνεται να μη γνωρίζει ταξικούς διαχωρισμούς και προωθείται κατά κύριο λόγο από τη χριστιανική Δεξιά, ουσιαστικά μετατρέπεται σε πολιτική μόνο όταν υιοθετείται λόγω και έργω από τους κυρίαρχους της Γουόλ Στριτ και της Σίλικον Βάλεϊ.
Η βιτρίνα της φιλελεύθερης φιλανθρωπίας έφτασε οριστικά στο τέλος της και ο πόλεμος των τάξεων είναι πιο ορατός από ποτέ. Ή θα είσαι με τον Μπομπ Κράτσιτ και θα παλέψεις μαζί του για ριζοσπαστική αναδιανομή του πλούτου ή θα είσαι με τον Σκρουτζ.
Άρης Χατζηστεφάνου
Πηγή: info-war.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου