Παρουσίαση της Ποιητικής Ανθολογίας της Ελένης Χαρμάνα «Αλλόκοτες Νιφάδες»

Αγαπητοί μου φίλοι,

ποιο θέμα, άραγε, θα ευχαριστιόταν να διαβάσει ένας αναγνώστης σε μια στήλη πολιτιστικού ενδιαφέροντος; Και σε ποιο βαθμό ενθουσιάζεται να ενημερώνεται για εκδηλώσεις που αφορούν σε παρουσιάσεις ποιητικών ανθολογιών; Και πού θα άξιζε να εστιάσει, όταν το ευρύτερο κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο στο οποίο ζει, πλήττεται, τον τελευταίο καιρό, από ορμητικές αλλαγές που κλωνίζουν το αίσθημα της «ασφάλειας»-όπως αυτό έχει νοηματοδοτηθεί στη λογική και το συναίσθημα του μέσου πολίτη; Για ποίηση να μιλούμε τώρα; Κι, όμως… Τώρα, σε εποχές που επιβάλλεται περισσότερο να μην εφησυχάζουμε και να μην εκλαμβάνουμε τίποτε ως δεδομένο, είναι μια ευκαιρία να αναγνωριστεί η αξία της ποίησης, και ευρύτερα της λογοτεχνίας, και ως προς την αισθητική απόλαυση, αλλά, κυρίως, ως προς την ψυχαναλυτική και ψυχοθεραπευτική δωρεά της, στο ευρύτερο κοινό. Η δημιουργία ποίησης είναι παγκόσμια και διαχρονική και εντονότερη σε περιόδους «κρίσης». Ο ποιητής, όπως και ευρύτερα ο καλλιτέχνης, διαβλέπει, πίσω από τα προφανή, την οιαδήποτε κρίση, διαχρονικά και αδιαλείπτως. Την αισθάνεται στις καθημερινές του σχέσεις, όταν η πλειοψηφία πιστεύει και δηλώνει: «Τι ωραία που περνάμε!». Την καυτηριάζει. Και, κυρίως, όταν τολμά να μπήξει το μαχαίρι βαθιά στο μυαλό και την ψυχή τη δική του, εφόσον, ίσως, έχει κατακτήσει ένα βαθμό αυτογνωσίας ή τουλάχιστον προσπαθεί και αγωνιά γι΄αυτή τη δυσεπίτευκτη κατάκτηση. Αμφισβητεί και δρομολογεί στάσεις και αντιστάσεις. 

Ιδιαίτερα, στη χώρα μας, την τόσο ταλαιπωρημένη ανά τους αιώνες, πώς να μιλούσε κανείς για ποίηση, ιδιαίτερα τα τελευταία τριάντα χρόνια, μέσα σε  κοινωνίες ναρκωμένες από το θάμπος του υλικού πλούτου και ευδαιμονισμού; Οι δάσκαλοι και οι φιλόλογοι δεν έπειθαν εύκολα και το έργο τους ήταν τιτάνιο, αφού, συχνά, και μαθητές και αρκετοί γονείς συνέδεαν τα πιθανά οφέλη της λογοτεχνίας  με το άμεσο χρήμα! Χαρακτηριστικό παράδειγμα, της αντιμετώπισης της ποίησης, ίσως, θα μπορούσε να αποτελέσει και το περιεχόμενο του πρόσφατου παρελθόντος του ελληνικού κινηματογράφου, που «εκπαίδευε» τις λαϊκές μάζες, με τη μορφή ενός  ποιητή αιθεροβάμονος και πάντοτε… νηστικού! Ας αναλογιστούμε αν αποσιωπήθηκαν-εκούσια ή ακούσια-σπουδαίοι Έλληνες λογοτέχνες από το εκάστοτε πρόγραμμα των Μ.Μ.Ε. Ας αναρωτηθούμε γιατί ο λαός εκπαιδεύτηκε να εισπράττει χαρά και ηδονή από ανούσια θεάματα με χαμηλής ευφυίας και συχνά επικίνδυνους ανθρώπους; Γιατί έμαθαν τα παιδιά μας να λατρεύουν ανθρώπους του θεάματος, αστοιχείωτους ως προς τα βασικά της ζωής; Γιατί δε διδάχτηκε η τάση προς την πορεία στο δύσκολο δρόμο της αυτοσυνειδησίας και της αυτοκριτικής; Μήπως και οι διανοούμενοι δε συνέδραμαν προς αυτό το δρόμο με τη στάση τους; Μήπως αρκετοί «μορφωμένοι» αρέσκονταν να υπερέχουν-δήθεν- των «πληβείων», επιδεικνύοντας τους ακαταλαβίστικους , για το ευρύ κοινό- φιλολογικοκεντρικούς λόγους τους; Είναι υποχρεωτικό, όταν απευθύνεται κάποιος σε ευρύ κοινό, να μιλά και να γράφει απλά. Σοφόν το σαφές.Κατά τον ποιητή Γιώργο Δουατζή(1) «η λογοτεχνία είναι βασική πηγή ηθικής παιδείας και μπορεί να γεννηθεί και να ζήσει και σε συνθήκες φρικτής ανελευθερίας». Και τονίζει το χρέος των ποιητών να αποστραφούν την εσωστρέφειά τους και να κοινωνήσουν δημιουργικά το έργο τους, στο ευρύ κοινό. Σύμφωνα με τον Κώστα Μπαλάσκα (2) «η ποίηση, εκ φύσεως, αντιβαίνει σε κάθε συστημική και τυποποιημένη γνώση. Δεν αποτελεί γνωστικό αντικείμενο αλλά ερωτικό και βαθύτατα πολιτικό, μιας κι έχει τη δύναμη να διαμορφώσει ανθρώπους ως ανθρώπους , αλλά και περαιτέρω αυτόχρημα ως κοινωνικο-πολιτικά όντα». Μήπως  γι΄αυτό ο Πλάτων κατήργησε την ποίηση από την ιδανική «Πολιτεία»; Για να εκπαιδεύονται οι πολίτες σε μια τυποποιημένη σκέψη, ώστε να εξομοιώνονται και ελέγχονται αποτελεσματικότερα; Ο ποιητής τολμά να πει τ΄ανείπωτα και τ΄ανήκουστα. Ο ποιητής τολμά να εκφράσει όσα φοβάται ο «καθώς πρέπει» ανθρωπάκος που, στο βωμό της –δήθεν- αποδεκτής αψεγάδιαστης εικόνας του, συμβιβάζεται με όσα του έμαθαν να κυνηγά ως «σωστά και μπράβο» για να είναι αρεστός  και «πετυχημένος!».Γι΄αυτό, αποτελεί έργο υψίστης σημασίας, ιδιαίτερα στις μέρες μας, και δη στην επαρχία, όπου οι πολιτιστικές εστίες υπολείπονται σε αριθμό σε σχέση με τις μεγάλες πόλεις, η έκδοση μιας ποιητικής συλλογής και η παρουσίασή της σε κάθε ενδιαφερόμενο, χωρίς διακρίσεις. Ο λογοτεχνικός λόγος αποτελεί τροφή για σκέψη που δύναται να διαμορφώσει πιο ευτυχισμένες κοινωνίες και άρα πολίτες, γιατί υπηρετεί κάτι που δεν έχουμε αντιληφθεί, κατά το μάλλον ή ήττον, ότι το έχουμε απολέσει: την Αλήθεια!

Παρουσίαση της ποιητικής ανθολογίας της Ελένης Χαρμάνα «Αλλόκοτες νιφάδες»

Στην κατάμεστη από κόσμο, υψηλής αισθητικής, αίθουσα του Δημαρχιακού Μεγάρου Γιαννιτσών, πραγματοποιήθηκε  η παρουσίαση της τρίτης προσωπικής ποιητικής ανθολογίας της ποιήτριας Ελένης Χαρμάνα, «Αλλόκοτες νιφάδες», το Σάββατο 14 Ιουνίου 2015, στις 8 μ.μ., με συνδιοργανωτές το Σύλλογο Φίλων Βιβλίου Ν. Πέλλας, τις εκδόσεις «Οσελότος» και τη Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση Πολιτισμού και Ανάπτυξης του Δήμου Πέλλας(ΔΗ.Κ.Ε.Π.Α.) η οποία παραχώρησε ευγενικά την αίθουσα.

Η κα Ελένη Χαρμάνα  γεννήθηκε και ζει στα Γιαννιτσά και είναι υπάλληλος στο Υπουργείο Πολιτισμού. Ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά και ομαδικές συλλογές σε όλη τη χώρα, όπως στην ανθολογία  ποιητικού και πεζού λόγου «Η μοναξιά είναι χάρισμα», στην ανθολογία ποίησης «Αφιέρωμα στον Κ. Π. Καβάφη, 150 χρόνια από τη γέννησή του» σε επιμέλεια της Βασ. Παππά, 2013 κ.λπ. Έχει εκδώσει, επίσης, τις προσωπικές ποιητικές συλλογές «Μύγδαλα στο χιόνι», εκδ. Οροπέδιο το 2009 και «Το φεγγάρι του Κήπου», εκδ. Πνοές λόγου και τέχνης το 2011.
Εισερχόμενος ο καθένας από το κοινό στον προθάλαμο της αίθουσας του Δημαρχιακού Μεγάρου, υποβαλλόταν σε μία ατμόσφαιρα ζεστή, πλαισιωμένη από κεράκια αναμμένα, ανάμεσα στα βιβλία της ποιήτριας. Κι επειδή οι λεπτομέρειες κάνουν τη διαφορά, η προσεγμένη επιμέλεια, ακόμα και του χώρου υποδοχής, αποτελεί ένδειξη του ειλικρινούς ενδιαφέροντος των διοργανωτών και της ποιήτριας για την ποιότητα της εκδήλωσης και του σεβασμού τους προς το πολυάριθμο κοινό που τίμησε με την παρουσία του την αξιόλογη αυτή προσπάθεια.

Την αυλαία της εκδήλωσης άνοιξε με το χαιρετισμό της η Πρόεδρος του Δ.Σ. του Συλλόγου Φίλων του Βιβλίου Ν. Πέλλας , εκπαιδευτικός και ποιήτρια, κα Κάκια Παυλίδου, η οποία επιμελήθηκε και το συντονισμό όλης της εκδήλωσης, που με τη μοναδική πένα που διαθέτει, αποδεικνύει κάθε φορά και με τα ποιητικά έργα της και με τις παρουσιάσεις της και με τις αναρτήσεις σχολίων της σε ψηφιακούς χώρους την εμβριθέστατη γνώση της ελληνικής γλώσσας και της αξιοποίησής του λεξιλογίου της στο έπακρο. Μας προϊδέασε για τo ταξίδι  μας στον κόσμο των «αλλόκοτων νιφάδων», με την επισήμανση πως «Κάθε φορά που μιλάμε για ποίηση, σκάβουμε το έδαφος του εαυτού μας και φυτεύουμε λέξεις. Οι λέξεις δεν είναι αθώες, γιατί είναι το κέλυφος των ιδεών…Το να διαβάζεις και να γράφεις ποίηση είναι επικίνδυνο, γιατί σε ανύποπτη στιγμή μπορεί να βρεθείς σε άνυδρο έδαφος, σε στείρα γη και με απότομη μετάβαση καταμεσής του ωκεανού, του προσωπικού σου παράδεισου και της προσωπικής σου κόλασης…».Επίσης, πληροφόρησε το κοινό με λιτότατο βιογραφικό τής παρουσιαζόμενης ποιήτριας.

Ακολούθησε μια πράγματι άκρως ενδιαφέρουσα και εμπεριστατωμένη εισήγηση-γνωμοδότηση για τη συλλογή από το διακεκριμένο φιλόλογο κ. Χρήστο Χατζηκαλλινικίδη , ο οποίος κατέθεσε την προσωπική του μαρτυρία για έρευνα πολυεπίπεδη και χρονοβόρα σ΄αυτήν. Με τη φράση «Κρείττον σιγάν ή λαλείν μάθειν» ξεκίνησε την αξιολόγησή των «Αλλόκοτων  νιφάδων», αναφέροντας πως «τα μοντέρνας γραφής ποιήματα-οικήματα της στεγάζουν, εν κρυπτώ, θησαυρούς πολύτιμους, αλλά δύσκολα προσπελάσιμους…Το έργο της(εν.της κας Χαρμάνα) αυτοσυστήνεται…δε χρειάζεται έξωθεν φωταγώγηση, αλλά απαιτεί ενδελεχή προσήλωση από τον αναγνώστη-μελετητή.Τα εκφραστικά στοιχεία-μέσα…λειτουργούν βαθυστόχαστα με τα σενάρια , τις σκηνοθεσίες και τις παραστάσεις που στήνει , για να εκφράσει αισθήματα και συναισθήματα…Τα μέσα αυτά μετατρέπονται σε βυθούς σκοτεινούς σε αναχώματα και τείχη που περικλείουν…δυσεύρετα νοήματα, πολυσήμαντα…Το κρινόμενο έργο δικαιούται θέση δίπλα σε έργα δημιουργών εγνωσμένου κύρους  και μεγάλου βεληνεκούς. Η ποίηση στο παρόν βιβλίο είναι περιουσία για ουσία.»

Η φιλόλογος κ. Αρχοντά Αγλαΐα,  πήρε τη σκυτάλη και προέβη στη δική της εισήγηση, όπου αρχικά εξέφρασε τον προβληματισμό για την ευθύνη και τα όρια του έργου του παρουσιαστή-κριτικού ενός νέου βιβλίου. Στο πνεύμα αυτό, έκρινε τις…κριτικές έργων τέχνης, στις οποίες, συχνά, ελλοχεύει ο κίνδυνος να υποβαθμίζουν ή να υπερτιμούν την αξία τους ή να αλλοιώνουν  τον πυρήνα της σύλληψης του δημιουργού, είτε λόγω ελλιπούς κατάρτισης, είτε σκόπιμα, λόγω εξυπηρέτησης κάποιων συμφερόντων. Ως εκ τούτου, το ιδανικό είναι, μάλλον, να αναγιγνώσκει άμεσα ο ενδιαφερόμενος τα ποιήματα και να καρπώνεται, συνειδητά ή ασυνείδητα, την απόλαυση τους, ανάλογα με την ιδιαίτερη προσωπικότητά του, όπως αυτή έχει διαμορφωθεί από τις γνώσεις του, τις εμπειρίες, την ιδιοσυγκρασία του. Τόνισε την αξία του ενστίκτου και της φαντασίας-κατακρεουργημένα και τα δύο, δυστυχώς, και στο εκπαιδευτικό μας σύστημα-προκειμένου ο δέκτης να απολαύσει κάθε έργο τέχνης…Διαβάζοντας δημιουργικά τα έργα της κ. Χαρμάνα, διαβάζεις δημιουργικά τον κόσμο, μα πρωτίστως τον εαυτό σου. Στα σίγουρα πραγματώνεται η ρήση του Ελύτη πως «…η μια λέξη κοντά στην άλλη τοποθετούνται με τέτοιο τρόπο που η σκέψη να εξαναγκάζεται να παίρνει καινούργιες αδοκίμαστες στροφές». Αν είναι ξεκλειδωμένο το 3^ο μάτι-κατά τον Κ. Μπαλάσκα-του συναισθήματος, του πόθου, της φαντασίας και του ονείρου, οδηγείσαι στην ανακάλυψη ενός μαγικού κόσμου… Τα ποιήματα παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και ως προς το περιεχόμενο και ως προς την τεχνοτροπία και κυρίως εντυπωσιάζει ο ιδιαίτερος προσωπικός χαρακτήρας τους.

Ένα δείγμα από την ομιλία της: «Ο καθένας μας προσλαμβάνει υποκειμενικά τα κείμενα, αφού είναι πολύσημα και δεν αποτελούν τη φυλακή ενός και μόνο νοήματος, σαν τις νιφάδες που καμιά δεν είναι ίδια με την άλλη. Οι «νιφάδες αλλόκοτες», τίτλος κειμενικός, φράση δηλ. ειλημμένη αυτούσια από το σώμα του ομότιτλου ποιήματος(σελ.29): «Και ακόμα χιόνιζε/κάτι νιφάδες αλλόκοτες/στο βουνό της αλήθειας.», θα μπορούσε, ίσως, να συνδεθεί θεματικά και με τον τίτλο της 1ης ποιητικής συλλογής «Μύγδαλα στο χιόνι», όπου το νερό, ως γενεσιουργός συμπαντική ύλη, είναι ζωντανό, μετουσιώνεται, μεταλλάσσεται, αλλάζει χρώμα κι από διαφανές γίνεται λευκή ή μαύρη νιφάδα, όπως « τα μαλλιά της τσιγγάνας», συμπαρασύροντας τον άνθρωπο, ως φυσικό ον, αποτελούμενο, επίσης, κυρίως από νερό, σε μακροβούτια με άλλοτε προβλέψιμο κι άλλοτε απρόβλεπτο αποτέλεσμα. Οι τίτλοι και των τριών βιβλίων της περιστρέφονται γύρω από τα φυσικά στοιχεία του ουρανού και της γης(Μύγδαλα στο χιόνι, Το φεγγάρι του κήπου, Αλλόκοτες νιφάδες). Και είναι στ΄αλήθεια αλλόκοτες; Ποιος θα μπορούσε να ορίσει το φυσιολογικό ή το αλλόκοτο, το παράξενο, το καινοφανές; Ανοίγοντας το βιβλίο δε θα δούμε βιογραφικό σημείωμα της δημιουργού, παρά, κάτω από τη φωτογραφία της, 6 στίχους που ίσως αποδίδουν αποτελεσματικότερα το στίγμα της: «Φύτεψα κρινάκια/και άνθισαν μαχαίρια./Κάπου έγινε λάθος./Κάπου στη διαδρομή,/τα χέρια που έριξαν λίπασμα, /ήταν απαίδευτα στο συναίσθημα».Στο βιβλίο περιλαμβάνονται  αρχικά 59 ποιήματα, μικρής ή μέτριας έκτασης  και στο τέλος 5 πεζοποιήματα(μικροδιηγήματα-flash fiction με ποιητική χροιά)με τον υπερώνυμο τίτλο  «5 νύχτες στο έρωτα», με την αφιέρωση «Για τον Σάββα». Στην τελευταία σελίδα, πριν τα περιεχόμενα, παρατίθενται ευχαριστίες στη μητέρα της, στην κα Σούλα Μπιγλυκούδη, και ευχαριστίες και αφιερώσεις για τη φίλη της Χριστίνα Τζιαφτάνη και τον σύντροφό της. Επίσης, αφιερώνει από ένα ποίημα  στη φίλη της Σοφία Μπόνιου και στην κα Ευδοκία Σταυρακούκα…Η καλλιτέχνης  κα Χαρμάνα, βλέπει, ακούει, μυρίζει,  γεύεται, αγγίζει και αγγίζεται, διαισθάνεται ορατά και αόρατα μηνύματα, που μόνο μια βαθιά ευαίσθητη και οξυδερκής φύση δύναται να αισθανθεί και να συναισθανθεί. Τα αρώματα έχουν χρώμα και τα χρώματα έχουν άρωμα. Ενεργοποιούνται σχεδόν ταυτόχρονα διαφορετικές αισθήσεις και αισθήματα. Υπερβαίνει τη συνήθη οπτική και αναπτύσσει μια κοσμοθεωρία αέναης αναζήτησης της αλήθειας, πέρα από τα άμεσα αντιληπτά. π.χ. στη σελ.10«Πέρα από …τα σεντόνια των εραστών,/υπάρχει το πληγωμένο άστρο, το ουρλιαχτό του λύκου…». Κάποιες φορές είναι υπέροχο που «παίζει» με δοκιμές αγγίγματος κάποιων χαρακτηριστικών του υπερρεαλισμού, στο βαθμό που επιδιώκεται η «διερεύνηση του ασυνείδητου» και απελευθέρωση της φαντασίας, με την απουσία  ελέγχου από τη λογική. Μπερδεύονται με ευρηματικότητα το λογικό με το παράλογο, η εγρήγορση με τον εφιάλτη, το ρεαλιστικό με το φανταστικό, το οποίο, όμως είναι κι αυτό έντονα παρόν και διεκδικεί   τη δική του αλήθεια, που, αν και συμβατικά αόρατο, υπάρχει… Ζωντανεύουν σκηνές παραλόγου, κατάγυμνες, χωρίς ίχνος συγκάλυψης και συμβατικότητας και προσωποποιoύνται  πράγματα άψυχα. Ή μήπως δεν είναι άψυχα; Και μάλιστα οι εικόνες αυτές, σαν σκηνές κινηματογραφικές, εντελώς απροσδόκητα, προβάλλουν μπροστά μας, ενώ είμαστε ανυποψίαστοι, εκπλήσσοντάς μας, με δυναμικό τρόπο, μέσα σε ένα καθαρά ρεαλιστικό σκηνικό.Ωστόσο, η υπέρβαση της τρέχουσας λογικής, σε κάποια σημεία, δεν καταργεί την αισθητική και ηθική ανησυχία, ούτε παρασύρεται από παραστάσεις ψυχικού αυτοματισμού και παραμένει ή επιστρέφει στο ρεαλισμό, το ρομαντισμό, το συμβολισμό και την υπαρξιακή ποίηση. Σίγουρα μπορεί ο αναγνώστης να νιώσει τη μεταρσίωση(πρόκληση ψυχικής και πνευματικής ανάτασης) διαπερνώντας από ποκίλα φλέγοντα θέματα και κυρίως μέσω της στάσης της ποιήτριας απέναντι σ΄αυτά. Έτσι, θα μετάσχει στην  τολμηρή κοινωνική κριτική και  αυτοκριτική(με έντονη αυτοπαρατήρηση):σελ.10 «Τρέξαμε από την εξουσία στο χρήμα… μαζί ταΐζαμε υπνωτικό τη συνείδηση» ή αλλού(σελ.23):  «Κάπου θα φταίξαμε κι εμείς/δε μπορεί,/σκεπαστήκαμε τη ζεστασιά στο σαλόνι…». Θα συναντήσει το σαρκασμό της υποκρισίας: Στο «Χωρίς τίτλο» (σελ.9):«βαριεστημένοι να παριστάνουν/τον άνθρωπο,/τράβηξαν τη μάσκα…» ή στη «Συνωμοσία»(σελ.50): «Συνωμότησε η σιωπή μας/με τη μικροπρέπεια των πράξεων» ή στο «Καθώς»(σελ.57):«...προσπαθώντας /να κρατηθούμε αξιοπρεπείς/στην ισορροπία του ψέματος.Αλλού σαρκάζει τον αμετανόητο εγκλεισμό μας στην ηθελημένη παράνοια(σελ.58) ή αποκαλύπτει την ευθύνη κάποιων που προοικονομούν ή ορίζουν ζωές ή συμπεριφορές τρίτων, ως ηθικοί αυτουργοί: σελ.9:«Θα πρέπει να ήταν/πολλά τα μαχαίρια,/που μπήξαν οι άλλοι στον Άγγελο/πριν οι ίδιοι τα πιάσουν στα χέρια τους.Ταυτόχρονα  διεισδύει στη μήτρα των αιτίων που γεννά την  επιδερμική  βεβαιότητα των γαλουχημένων με φροντίδα που κρίνουν άδικα και αβασάνιστα τους «παλιανθρώπους». Στη σελ. 46 συνεχίζεται η αιχμηρή μεν κριτική,  αλλά πάντα με συγκατάβαση κι ευγένεια, απέναντι στην αχαριστία και τον εγωκεντρισμό:«…Θα πρέπει» σκέφτομαι «η μπαλαρίνα να το σκάσει/παρέα με τον κουτσό μολυβένιο στρατιώτη/και το παιδί/μόλις ανάψει το φως /στο δωμάτιο των παιχνιδιών/να ανακαλύψει/πως όλα τα παραμύθια/δε δύναται να είναι δικά του».Και πόσο μεγαλείο ψυχής αποκαλύπτεται μέσα από τη μετάνοια, όταν (σελ. 53) ζητά συγχώρεση, γιατί προσπέρασε ανθρώπους που πιθανόν χρειάζονταν τη βοήθεια της. Με εμβρίθεια και ανησυχία ερευνά τη μοναξιά  σε διάφορες μορφές κι εκφάνσεις της:σελ.20  «Χρειάζονται χειροπέδες/και όχι φτερά,/απ΄την αυγή στο σκοτάδι/να διαβείς χωρίς συντροφιά» ή σελ.26: «…Ακατοίκητα σώματα/αφημένα ολομόναχα,/χωρίς αναμνήσεις πια…»ή σελ.38:«Πλάτυνε η μοναξιά/στένεψαν οι άνθρωποι». Εντυπωσιάζει η συνειδητοποίηση της κρισιμότητας των ανθρώπινων σχέσεων, του εύθραυστου, αλλά όχι ακατανόητου εαυτού. Είναι μεγάλος ο βαθμός συνειδητότητας εαυτού και άλλων. Δε μένει στην αναρώτηση, παρά τολμά να προτείνει τον αγώνα για ανάσταση, για «…μια καινούργια αρχή./Σ΄έναν τόπο που συνέχεια βρέχει/ας βάλουμε την τελευταία τελεία».Αλλόκοτες, μα και αναγκαίες αξιολογούνται οι διαπροσωπικές σχέσεις: άνθρωποι-άνθρωποι, όπως φίλες αληθινές «δίχως στολίδια και ψιμύθια» που νιώθεις «να σε τυλίγει/ με το δικό της σάλι η ζεστασιά…», αλλά και άνθρωποι–απάνθρωποι. Εκφράζει διστακτικότητα να παραδώσει τα χέρια μέσα στα χέρια κάποιου άλλου, αλλά όχι φοβία και παραίτηση. Δε χάνεται, σ’ όλη τη συλλογή η ανάγκη για κατανόηση και  έλεγχο των πραγμάτων, μία σοφή στάση που συνδυάζει  το πρωτόγονο θυμικό με την εκλεπτυσμένη διάνοια. Αναγνωρίζει, κάποτε, τη δύναμη του αναπόφευκτου:σελ.21: «Χυμένα μαχαίρια». Προβάλλεται η αίσθηση κενού ή έλλειψης στοιχείων που προσδίδουν σημασία στα πράγματα στο «Το απολεσθέν κομμάτι ενός παζλ»: «…Ξέχασε φίλη το απολεσθέν κομμάτι, /δε θα βρεθεί,/ δε μοιράζεται από σάρκινα χέρια.»Θίγει την τραγικότητα της λησμονιάς και απώλειας «Στης απώλειας το πέρασμα»:«σαν έκπτωτοι άγγελοι/έξω απ΄του ουρανού τα σοκάκια/δυο ζωές θα γυρνάμε»…Νοηματοδοτεί τη μακαριότητα με φαινομενικά απλοϊκά γεγονότα, αλλά τελικά πολύ σύνθετα και ακριβά, όπως η φιλία ή η ευχαρίστηση με τη συντροφιά κάποιου:σελ.32: «Η λάμψη της αγάπης». Με αφορμή την «Καθημαγμένη ιστορία» πείθει για τις «μεγαλειώδεις αναζητήσεις».Τονίζονται η νοσταλγία, το κενό, η αντίσταση στο ψέμα, η ματαίωση προσδοκιών, τα ξεπεσμένα όνειρα ,η αναζήτηση, η μνήμη και η λήθη, η συνομιλία του ανέμου με την αμυγδαλιά,  ως συνιστώσες του  αδυσώπητου χρόνου(σελ.56).Άλλωστε για τους ποιητές που ζουν διαρκώς στην αρχή του κόσμου (κι έχουν πάντα αισθητή την εμπειρία του χάους), τα πάντα ρει κι όλα μπορούν να συνδιαλέγονται.Με μοναδικό τρόπο ξεδιπλώνει τα  υπαρξιακά ερωτήματα, το «είναι» και το «φαίνεσθαι» πριν τη γέννηση και μετά το φυσικό θάνατο, το φορτίο της ψυχής (σελ.14) «πριν ανταλλάξουμε χειραψία με τη ζωή». Συναντούμε μεταφυσικά και μυστικιστικά στοιχεία που πλαισιώνουν αγωνίες, απορίες κι επιθυμίες. Στα  «Αρνητικά στο παλιό φωτογραφείο» επιχειρεί να ανιχνεύσει τη σχέση ζωντανών –νεκρών: «…πηγαινοερχόμαστε/ ανάμεσα σε θύμισες και θάνατο./Τώρα διασχίζουν το μυαλό μου/οι εκλιπόντες/ και η μεγάλη μας συνάντηση…» ή αλλού το ανέκκλητο του θανάτου. Στη σελ.18: «Τριαντάφυλλο στο χώμα»- συντρίβει ο πόνος για τη φίλη που έφυγε νωρίς και ζητά συγγνώμη προς το Θεό για την αμφιβολία και τη λίγη πίστη της. Συγκλονίζει η αναζήτηση της πληρότητας, μέσα από βασανιστικά ερωτηματικά που καταλήγουν σε παράκληση προς το Θεό να φροντίσει να ανθίσει ξανά το κομμένο τριαντάφυλλο στον κήπο του. Ο πόνος δίνει τη θέση του  στην ελπίδα, για την άνθιση ενός  μεταθανάτιου κήπου. Αλλού ζωντανεύει το θαύμα του έρωτα και της αγάπης(σελ.37), ο αισθησιασμός και  οι ρωγμές τους. Εκφράζονται ερωτηματικά για τη φύση του έρωτα π.χ. στην «Παλίρροια»(σελ.44): «…Και η βροχή δεν ταξιδεύει/τη συνάντησή μας/στο σώμα που γίνεται ένα…Αυτό λοιπόν είναι ο έρωτας;Παλίρροια στην αιώνια πολιτεία;».Τα φυσικά στοιχεία, κυρίως τα άστρα, το ελπιδοφόρο φεγγάρι προσγειώνουν σε ένα πιο φιλικό σκηνικό  και απομακρύνουν από την ανούσια «πολλή συνάφεια του κόσμου». Συνομιλεί με τη φύση ή διαμέσου αυτής μεταδίδει τα μηνύματά της. Παρόλη την οδύνη, αυτή δεν καταβάλλει, παρά καταλήγει σε ρεαλιστική τοποθέτηση, προτάσσοντας το πείσμα να συνεχίσει τη ζωή με ευγνωμοσύνη κι «ευχαριστώ». Στο «Παράπονο»(σελ.62) το κυπαρίσσι, αν και βιώνει τόσο αλισβερίσι με τον πόνο, ωστόσο «…στέκεται αγέρωχο στο πέρασμα των εποχών». Το σκοτάδι κάπου διασταυρώνεται με το φως, το μαύρο του πόνου με το λευκό της ελπίδας και της καθαρότητας και ποτέ δε χάνεται η ευγένεια και μετριοπάθεια.

Ως προς τα εκφραστικά-αισθητικά στοιχεία: Χρησιμοποιούνται ως σύμβολα και αλληγορίες, πρόσωπα και  αντικείμενα, από τα παιδικά παραμύθια, από το Ευαγγέλιο, από την  ελληνική μυθολογία, τα οποία  παίρνουν καινούργιο ντύμα κάθε φορά και μπορούν να αποσυμβολιστούν και να ερμηνευθούν από τον αναγνώστη, υποκειμενικά, ώστε να τον οδηγήσουν στις δικές του εξερευνήσεις.Ο στίχος είναι ελεύθερος, αλλά με έντονο εσωτερικό ρυθμό. Εντυπωσιάζει ο τολμηρός και πρωτότυπος συνδυασμός λέξεων, με γνώμονα την αυθόρμητη απόδοση σκέψεων και συναισθημάτων π.χ. αιμορραγούσα επιθυμία(σελ.61) ή η επιλογή λέξεων που εκπλήσσουν στο συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο, όπως «τόσες φορές βιαιοπράγησα πάνω του(σε καθημαγμένο(καταματωμένο, ταλαιπωρημένο) στίχο) που τώρα με εκδικείται». Οι λέξεις, διεξάγοντας ένα έξυπνο παιχνίδι, αλλού φαίνονται πιο αυτόνομες κι ελεύθερες κι αλλού πιο εξαρτημένες από το στοχευμένο επιβεβλημένο νόημά τους.π.χ.Στο «Το πάτημα του κουμπιού»:συγγενικές: «…ζωή/εξαντλητική,/εξαντλημένη» ή στη «Μυρωδιά»λέξεις αντιθετικών νοημάτων: «Ήταν πολύ καιρό δεμένη η ελευθερία στο λουρί(εν.του σκύλου)».Δίνεται έμφαση στη χρήση των βασικών λέξεων επικοινωνίας, όπως ουσιαστικά και ρήματα, γεγονός που εστιάζει στην ανατομία των οδυνηρών, κυρίως, ανθρώπινων χαρακτηριστικών και βιωμάτων, χωρίς τα περιττά φιλολογικά πλουμίδια. Επιλέγονται-έστω και ακούσια- με άριστη αίσθηση του μέτρου- τα επίθετα και επιρρήματα, εκεί όπου είναι απαραίτητα. Γι΄αυτό και διατηρείται το βάρος της ποιότητας των νοημάτων. Ο τόνος και το ύφος με ποκίλους κυματισμούς εμφανίζονται αλλού λυρικά , αλλού πιο πεζολογικά. Η αρχιτεκτονική των στίχων και το ύφος  προσαρμόζονται, ανάλογα με το δυναμικό κίνησης που επιδιώκεται, άλλοτε πιο οικείο  κι άλλοτε πιο υψηλό. Η παρατακτική, κυρίως, σύνδεση λέξεων και προτάσεων, καθιστά το λόγο ιδιαιτέρως οξύ και γλαφυρό. Κυριαρχούν τα σχήματα λόγου της μεταφοράς, της αλληγορίας-συμβολοποίησης, της αντίθεσης. Καθηλώνει η έντονη και πειστική εικονοποιία. «…Μαχαίρια που μπήγονται στον Άγγελο». Εικόνες σπαρακτικές που θυμίζουν πίνακες του Μουνκ, του Πικάσσο ή του Νταλί. Απολαμβάνουμε όλη τη γκάμμα αφηγηματικών τεχνικών, γραμματικών ρηματικών προσώπων, προσώπων που λειτουργούν ως «persona».

Με αφορμή τον τίτλο της ανθολογίας, θα μπορούσε να επισημάνει κανείς πως δια γυμνού οφθαλμού, δεν μπορούμε να θαυμάσουμε την κρυσταλλική δομή του νερού ή  του χιονιού που δεν είναι μόνο οξυγόνο και υδρογόνο. Μια έρευνα  του Ιάπωνα ερευνητή Dr. Μasaru Emoto(3) που δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του «το μυστικό μήνυμα του νερού» , έδειξε ότι η μοριακή δομή του νερού επηρεάζεται από ανθρώπινους παράγοντες.... Από τις μολύνσεις, βέβαια, την καθημερινή δραστηριότητα του ''πολιτισμένου'' ανθρώπου, αλλά και από την διάθεση και από τη μουσική, και από τις λέξεις. Το μόριο του παγωμένου κρυστάλλου του νερού είναι ένα λαμπρό εξάγωνο που αλλάζει μορφές ανάλογα των περιστάσεων. Μπορεί  να μολυνθεί και από…αρνητικά συναισθήματα και όχι μόνο!!Ίσως, γι΄αυτό οι νιφάδες αντιδρούν αλλόκοτα…Είναι νερό όπως κι εμείς, όπως και το 70% του πλανήτη μας. Ζούμε στην ίδια φυσική αλυσίδα. Οι νιφάδες, τελικά, ίσως να είμαστε εμείς…

Κα Χαρμάνα,το βιβλίο σας θα κατέχει μία σημαντική θέση στη βιβλιοθήκη μου. Σίγουρα έχετε πολλά ακόμα να δώσετε στο χώρο της ποίησης και περιμένουμε τη συνέχεια, με ανυπομονησία. Ευχαριστώ, κα Χαρμάνα, που μου υπενθυμίσατε κυρίως ότι κι άλλοι ψάχνουν ένα κομμάτι αθωώτητας, χαμένο από χρόνια. Ευχαριστώ που ατένισα έναν κόσμο αληθινό, με μελτέμια μα και με φουρτούνα, έναν κόσμο που αγωνίζεται για αποκάθαρση και ανακάθαρση ψυχής. Κάποιοι λεν κατάρα, εγώ ευλογία που «…από παιδί…χορτάρια υποψίας/φυτρώσαν θαρρείς/απ΄την κούνια στα φτερά» σας. Σ΄όλην αυτή τη καταβύθιση της ανάγνωσης δε φοβήθηκα ούτε στιγμή μην πνιγώ, παρά ήθελα να προχωρήσω βαθύτερα στις «μεγαλειώδεις αναζητήσεις», στα «αδιέξοδα των ψυχών», στην επιθυμία να βρω το «απολεσθέν κομμάτι του παζλ». Όσο για το κοριτσάκι με τα σπίρτα, είχα κλάψει κι εγώ πολλές φορές και αλήθεια, ακόμη δε βρήκα ένα ανακουφιστικό τέλος. Αλλά αυτή είναι η μαγεία της πραγματικής ποίησης. Η ηδονή εκλύεται μέσα από τη  διαρκή αναζήτηση. Κλείνοντας και την τελευταία σελίδα του βιβλίου σας, ανέπνευσα ηρεμότερα και έπιασα τον εαυτό μου να υπομειδιά, εξαιτίας της απέραντης ευδαιμονίας από τη σκέψη πως υπάρχουν γύρω μου άνθρωποι , που υπερβαίνοντας την πλύση εγκεφάλου που υφιστάμεθα για ευδαιμονισμό μέσω της ύλης, εμβαθύνουν τη σκέψη και τα συναισθήματά τους, που αγωνιούν για την ποιότητα εαυτού και των σχέσεων με τους άλλους και τολμούν να «εκθέτουν» τα προσωπικά βιώματα, χωρίς τον ενδοιασμό της κακόβουλης ή της άμοιρης νου κριτικής. Ο  άνθρωπος, όταν δεν καλύπτεται πίσω από ψεύτικα προσωπεία και « ξεγυμνώνεται» δημόσια, χωρίς φόβο και υποκρισία είναι ο πραγματικός καλλιτέχνης. Κι εσείς, κα Χαρμάνα, είστε μια αληθινή ποιήτρια που αγγίξατε την ψυχή μου, που επικοινωνήσατε με τους φόβους μου και τις πίκρες μου, που μου ενδυναμώσατε την ελπίδα ότι ο ανάπηρος στρατιώτης μπορεί και χορεύει ένα μεθυστικό βαλς με την πεντάμορφη χορεύτρια. Και με πείσατε πως ο χορός αυτός είναι πέρα για πέρα αληθινός.»

Ο κ. Σαντάς Θεόδωρος, μαθηματικός-ποιητής, με αφορμή την εισήγησή του για την ανθολογία της κ. Χαρμάνα, επιχείρησε, ως ένας έμπειρος δάσκαλος, να ξεδιπλώσει στο παριστάμενο κοινό γνώσεις βασικές για το ξεκλείδωμα  μυστικών «ανάγνωσης» και κατανόησης της ποίησης, ώστε να μυηθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι σ΄αυτήν, να τη νιώσουν όλοι, ανεξαρτήτως μόρφωσης. Πρόκειται για μια σπάνια και γενναιόδωρη στόχευση σε δημόσιες ομιλίες τέτοιου είδους και πράγματι συγκινεί, γιατί αποδεικνύει το πηγαίο ενδιαφέρον του για την ουσιαστική μεταλαμπάδευση του λυσιτελούς προϊόντος της σοφίας του, ως καταστάλαγμα θήτευσης στο χώρο επί σειρά ετών. Επίσης, εντυπωσίασε ο πρωτότυπος τρόπος προσέγγισης της αξιολόγησής του, αφού σχολίαζε την ποίηση με…ποίηση δική του ή άλλων μεγάλων ποιητών, όπως του Ελύτη, Ρίτσου, Βρεττάκου, Σκαρίμπα, με έντονη λυρική διάθεση και καταθέτοντας τις προσωπικές του σκέψεις και συναισθήματα, αναγιγνώσκοντας τη συλλογή.  Δήλωσε πως η ποίηση της κ. Χαρμάνα ήταν για τον ίδιο μια αποκάλυψη με λόγο πυκνό και τέλειο ρυθμό. Επιμελείται τα ποιήματα με λεπτότητα και χάρη, ώστε τίποτα να μην περισσεύει και τίποτα να μη λείπει. Έχουν όλα μια καθαρότητα ψυχής, ένα φως, έναν ερωτισμό και στο βάθος ένα ηφαίστειο που περιμένει να εκραγεί. Εξομολογήθηκε: « Γίνομαι μια αχτίδα φωτός…και ξεχνάω τ΄αγκάθια μου όλα και βγαίνω λαμπροφορεμένος στο ξάγναντο…στη δική μου επιθυμία να καταπιώ το άρωμα της ποίησης της Ελένης…που υποτάσσει τη θύελλα του ανέμου μ΄ένα της μόνο νεύμα!». Αναφέρθηκε με έμφαση στην επιμελημένη χρήση της ελληνικής γλώσσας: « με σεβασμό κι ευλάβεια…έχει τη δική της τράπεζα λέξεων και τεχνική να εξυφαίνει το στίχο της με την τέχνη του Πραξιτέλη που έμαθε από μικρή γράφοντας ή διαγράφοντας στίχους.».Η ποιήτρια, κατά τον κο Σαντά, μέσα από την κατάθεση προσωπικών βιωμάτων αποδεικνύεται να  είναι η φωνή της νιότης, της επανάστασης και της αλλαγής, που θέλει να κάνει την υπέρβαση, να ζήσει το ανέφικτο.Η νιότη της θέλει μια δεύτερη και μια τρίτη ευκαιρία. Ιδιαίτερη μνεία έκανε για τα ερωτικά ποιήματά της που προβάλλουν τη μαγεία της ένωσης δυο ανθρώπων, καθώς και σε ποιήματα πονεμένα από την αχαριστία των ανθρώπων.Τα μυστικά της τέχνης της δεν τα ΄χει διδαχτεί από πουθενά. Έχει το χάρισμα άνωθεν, τη δωρεά του Θεού και είναι τόσο καλοσυνάτη και σεμνή που ενώ είναι του δάσους ο έλατος, επιμένει να κατεβαίνει στις παρυφές του βουνού παρέα με τις κουμαριές και τους θάμνους.»Προέτρεψε: «Ν’ ακούσει τη φωνή της όλη η γη και το στερέωμα τ΄ουρανού».Διατύπωσε την πρόθεσή του να κάνει μελέτη στο ποιητικό έργο της κ.Χαρμάνα, όπου συναντά χαρακτηριστικά ενός σπάνιου ταλέντου. Έκλεισε με την υπόσχεση να γράψει ποίημα, αφιερωμένο στην κ. Χαρμάνα ή με στίχους της να συντεθεί τραγούδι που θα ερμηνεύσει η αισθαντική  κ. Αδαμίδου Ευδοκία, η οποία παρίστατο στην εκδήλωση και αφού συνεχάρη την κα Χαρμάνα για το έργο της,  δήλωσε δημόσια πως αποδέχεται την πρόταση με μεγάλη χαρά.

Περισσότερο, όμως, σαφή εικόνα για το έργο της κ. Χαρμάνα διαμορφώθηκε από τις  απαγγελίες των ίδιων των  ποιημάτων από την παρουσιαζόμενη συλλογή, άκρως εκφραστικές και, όπως αποδείχτηκε από το άρτιο αποτέλεσμα, δουλεμένες με πάθος από τους χαρισματικούς φορείς τους. Συγκεκριμένα, απήγγειλαν, μεταξύ των εισηγήσεων, τα παρακάτω έργα, με τη σειρά που ακούστηκαν οι:

Δήμητρα Σαντά, θεατρολόγος-εκπαιδευτικός : «Μια νύχτα κοντά στη θάλασσα»,  «Πάμε», «Άνθρωποι και άνθρωποι», «Η τράπουλα με τα τάλαντα».

Θεόδωρος Σαντάς, μαθηματικός-ποιητής: «Μια νύχτα στο λούνα-παρκ», «Πριν και μετά», «Το μάθημα του μινώταυρου», «Θαύμα».

Νικόλαος Παππάς, αρχαιολόγος-ποιητής : «Με ένα κομμάτι θάνατο στην τσέπη», «Συγχώρεσέ  με άνθρωπε», «Ραφή».

Μαρίνα Χατζηαβραμίδου, υπάλληλος Υπουργείου Πολιτισμού: «Έλα σαν τότε»,  «Ένα βιβλίο», «Συνωμοσία».

Μόιρα Τριανταφύλλου, εκπαιδευτικός και Γεν. Γραμματέας του Δ.Σ.Συλλόγου Φίλων Βιβλίου Ν. Πέλλας: «Παράπονο», «Αξίζει;», «Μια σταγόνα».

Τις γλαφυρότατες απαγγελίες, με τις επαγγελματικές διακυμάνσεις και δυνατότητες της φωνής τους, σε όλα τα επίπεδα της παραγλωσσικής και εξωγλωσσικής επικοινωνίας, που εμφανώς απογείωσαν τη δυναμική των ποιημάτων, συνόδευε μουσική επιλεγμένη από την κ. Κάκια Παυλίδου, γεγονός που επέτεινε τη συγκίνηση του ακροατή, καθιστώντας τον μέτοχο των  σκέψεων και συναισθημάτων που εκλύονταν από τα ποιήματα.

Η προσεγμένη και εύστοχη εικονοποίηση στίχων από την παρουσιαζόμενη συλλογή σε δύο videos, επενδεδυμένα με υποβλητική μουσική, σε επιμέλεια της κ.Κάκιας Παυλίδου, ήταν, αναμφίβολα, μια προστιθέμενη αξία στο κλίμα όλης της βραδιάς, που διευκόλυνε τη «λογοτεχνική ανταπόκριση» στους  παρισταμένους.

Τέλος, η κα Χαρμάνα, κλείνοντας την τόσο ενδιαφέρουσα εκδήλωση,  ευχαρίστησε όσους τη βοήθησαν και όσους παρευρέθησαν και την τίμησαν με την παρουσία τους:τη μητέρα της, το Σ.Φ.Β.Ν.Πέλλας, τη ΔΗ.Κ.Ε.Π.Α., την κ. Κάκια Παυλίδου, τους εισηγητές και όσους απήγγειλαν έργα της, τις φίλες της Χριστίνα Τζιαφτάνη και Σούλα Μπιγλυκούδη, το PELLA TV, τη γυμνάστριά της κα Ελένη Μπάγια, τις συμμαθήτριές της από τα μαθήματα γιόγκα, το δημοσιογράφο ΄Αρη Παπαγιάννη, συγγενείς, συναδέλφους και άλλους φίλους, το φίλο και σύντροφό της και τον πολιτικό-βουλευτή Ν.Πέλλας και εξαίρετο γιατρό Χρήστο Σμία.

Βιβλιογραφία-Δικτυογραφία

(1)Γ.Δουατζή, άρθρο «Ποιητές και ιδιωτική εσωστρέφεια» 13/09/2011 http://www.douatzis.gr/index.php/2014-01-14-16-23-04/106-2014-01-16-13-17-40

(2)Κώστα Μπαλάσκα, Ταξίδι με το κείμενο, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα 1990

(3)Dr. Masaru Emoto, Το μυστικό μήνυμα του νερού, εκδ.Έσοπτρον, Αθήνα, 2001

Της φιλολόγου Αρχοντά Αγλαΐας, e-mail: arh.egli@gmail.com