Γιατί οι Ελληνες δυσκολευόμαστε στην Ιστορία;

Το 2004 πέρασα μερικές καλοκαιρινές μέρες σε μια αίθουσα της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, διορθώνοντας γραπτά υποψηφίων για τη Σχολή. Στην ίδια αίθουσα διόρθωνε κι ένας φίλος, εξαιρετικός ιστορικός. Μία από εκείνες τις μέρες, σηκώθηκε νευρικά και μου έδειξε ένα γραπτό. Διάβασα: «Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, που άρχισε την 28η Οκτωβρίου 1940...». Γέλασα! Αυτός δεν γελούσε. Δεν επιτρέπεται πτυχιούχος ιστορικού τμήματος (οι υποψήφιοι για την ΕΣΔΔ είναι πτυχιούχοι πανεπιστημίου) να γράφει τέτοια σαχλαμάρα, σχολίασε.

Η ιδέα της Ευρώπης και η Ευρωπαϊκή Ενωση

Ευθύς εξαρχής δηλώνω ότι ως Ευρωπαίος πολίτης περιμένω από τους αντιπροσώπους μας στην κοινοβουλευτική δημοκρατία να υπερασπίζονται τις ιδέες της Ευρώπης και τις αξίες της Δύσης. Οχι όμως με τεχνοκρατικό τρόπο και μέθοδο, η οποία απηχεί μέσω λεκτικών εκφράσεων νοήματα που δεν επιδέχονται στοιχειώδη εμπειρική τεκμηρίωση. Τι σημαίνει «ευρωπαϊκός τρόπος ζωής»; Ή, εάν θέλετε, τι σημαίνει «ευρωπαϊκός βιόκοσμος»; Εάν η τεχνοκρατική Ευρωπαϊκή Ενωση επιμένει σε αυτές τις γλωσσικές εκφράσεις –«τρόπος ζωής», «ευρωπαϊκός»– σε αντίθεση με κοινωνικούς βιόκοσμους που δεν εντάσσονται στο δυτικό σύστημα, αυτό σημαίνει πως οι Βρυξέλλες ομολογούν ότι δεν είναι μόνον «γυάλινος πύργος» αλλά ότι εκφράζουν πρωτίστως την αποστροφή τους προς την ίδια την ιδέα της Ευρώπης.

Πατρίς, Θρησκεία, Ομογένεια

Eνα φάντασμα πλανιέται πάνω από την ελληνική πολιτική ζωή, όπως αυτή διαμορφώνεται μετά την εκλογική νίκη της Ν.Δ. τον περασμένο Ιούλιο: αυτό της ριζικής ανακατασκευής του ελληνικού λαού, του κυρίαρχου δηλαδή σώματος από το οποίο -βάσει του Συντάγματος- πηγάζουν όλες οι εξουσίες σ’ ετούτη τη χώρα.

Αναφερόμαστε, φυσικά, στο περίφημο πλέον ζήτημα της ψήφου των αποδήμων. Το τελευταίο δεν αφορά μόνο μια ενδεχόμενη τεχνική διευκόλυνση των εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων πολιτών που έχουν ξενιτευτεί την τελευταία δεκαετία εντός ή εκτός Ε.Ε., ώστε ν’ ασκήσουν εξ αποστάσεων το εκλογικό τους δικαίωμα −όσο κι αν, ακόμη και μια τέτοια διευκόλυνση, ισοδυναμεί εκ των πραγμάτων με άνιση μεταχείριση ανάμεσα στους μετανάστες και όλους εκείνους που ζουν μεν στο εσωτερικό της επικράτειας αλλά για διάφορους λόγους (εργασιακούς, οικονομικούς κ.λπ.) δεν μπορούν να μετακινηθούν για να ψηφίσουν, όπως έγινε με χιλιάδες εποχικούς εργαζόμενους της τουριστικής βιομηχανίας κατά τις πρόσφατες εκλογές της 7ης Ιουλίου.

Ελληνες και Βάρβαροι

Ο σύγχρονος κόσμος είναι πολύπλοκος και παράδοξος. Από τη μια πλευρά, οι ζωές μας διαμορφώνονται καθοριστικά από τις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης: ζούμε σε πολυεθνικές και πολυπολιτισμικές κοινότητες, ερχόμαστε σε επαφή και αναπτύσσουμε σχέσεις με ανθρώπους και καταναλώνουμε προϊόντα από τα πιο μακρινά μέρη του κόσμου και προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε συλλογικά παγκόσμια προβλήματα, όπως αυτό της κλιματικής αλλαγής. Από την άλλη πλευρά, σε όποια περιοχή του πλανήτη κι αν κοιτάξουμε, οι εθνικές, θρησκευτικές και πολιτισμικές συγκρούσεις είναι από τα πιο έντονα χαρακτηριστικά του σύγχρονου κόσμου.

Πολλοί πιστεύουν ότι η πολυπλοκότητα του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου κόσμου έρχεται σε άμεση αντίθεση με την απλότητα και καθαρότητα του παρελθόντος: ότι δηλαδή από τις απαρχές της Iστορίας μέχρι σχετικά πρόσφατα οι άνθρωποι ζούσαν σε διακριτές εθνικές και πολιτισμικές κοινότητες και η παγκοσμιοποίηση ταράζει αυτή τη σταθερότητα και συνοχή και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα.

ΟΝΝΕΔ: H ιστορία της από το 1974 έως σήμερα-Ανοίγει τις εργασίες του το 12ο Συνέδριο

Με κεντρικό σύνθημα «Το ΑΥΡΙΟ ΤΩΡΑ», ανοίγει σήμερα τις εργασίες του το 12ο Συνέδριο της ΟΝΝΕΔ. Στο Συνέδριο θα απευθύνει χαιρετισμό ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της ΝΔ, Κυριάκος Μητσοτάκης, ο απερχόμενος πρόεδρος της ΟΝΝΕΔ Κώστας Δέρβος, στελέχη της νεολαίας της ΝΔ και αρκετοί υπουργοί της κυβέρνησης.

Η ΟΝΝΕΔ, νεολαία του κόμματος της ΝΔ, αριθμεί πλέον 45 χρόνια ζωής, όσα και η Νέα Δημοκρατία, αφού ιδρύθηκε σχεδόν ταυτόχρονα με το κόμμα το 1974.

Το «Μολών Λαβέ» δεν το είπε ο Λεωνίδας και ο Πήλιος Γούσης δεν ήταν προδότης!

Οι ιστορικοί γράφουν πολλές φορές ανακρίβειες που τα χρόνια τις παίρνουν από το χέρι, τις μεγαλώνουν με τροφή την υπερβολή και την ακριτομυθία, και τις παραδίδουν στις επόμενες γενιές ως θέσφατα, διαμορφώνοντας, τελικά, λανθασμένα στερεότυπα που πλανώνται και πλανούν εις τους αιώνας των αιώνων.

Λέγεται πως «ο Θεός δεν μπορεί να μεταβάλει το παρελθόν, οι ιστορικοί όμως μπορούν. Επειδή, λοιπόν, είναι χρήσιμοι γι' αυτό, ο Δημιουργός ανέχεται την ύπαρξή τους»… Ο Βρετανός συγγραφέας Σάμουελ Μπάτλερ το έχει πει και σαν να έχει δίκιο. Οι ιστορικοί γράφουν πολλές φορές ανακρίβειες που τα χρόνια τις παίρνουν από το χέρι, τις μεγαλώνουν με τροφή την υπερβολή και την ακριτομυθία, και τις παραδίδουν στις επόμενες γενιές ως θέσφατα, διαμορφώνοντας, τελικά, λανθασμένα στερεότυπα που πλανώνται και πλανούν εις τους αιώνας των αιώνων.

Από την εθνική στην ιστορική συνείδηση και σκέψη

Με αφορμή τις δηλώσεις της κυρίας Κεραμέως.

Από τότε που η Ιστορία πήρε διαβατήριο για τα δυτικά σχολεία –πολύ αργά σε σχέση με άλλα αντικείμενα–, εκεί, στην καμπή του 18ου προς τον 19 αιώνα, τρία ερωτήματα τη συνόδευαν και την ταλάνιζαν: Γιατί να διδάσκουμε Ιστορία; Τι να διδάσκουμε; Πώς να το διδάσκουμε; Με άλλα λόγια: ο σκοπός, το περιεχόμενο και η μέθοδος, τρεις όψεις αλληλένδετες μεταξύ τους, τόσο πολύ που όταν ένα από τα τρία άλλαζε συμπαρέσυρε και τα υπόλοιπα.

Οι απαντήσεις που τα ερωτήματα αυτά πήραν μέσα στον χρόνο ήταν η συνάρτηση πολλών παραμέτρων, όπως ο χρόνος και ο τόπος, οι ιδέες και οι αντιλήψεις, η ιδεολογία, η σχέση με την ιστορική έρευνα και τα παιδαγωγικά και... άλλα πολλά. Ο σκοπός της σχολικής Ιστορίας δεν ήταν σε καμία περίπτωση ούτε αυτονόητος ούτε καθολικός ούτε αδιαφοροποίητος. Πολλές φορές, μάλιστα, προκαλούσε αντιπαλότητες και διαμάχες.

Ιστορία και μ@@@κίες... Μόνο προπαγάνδα

Με μια δήλωση ενδεικτική των προθέσεων να αμφισβητήσει τις βασικές αρχές ενός σύγχρονου δυτικού κοσμικού κράτους και να στρέψει την Ελληνική Παιδεία σε υπερσυντηρητικά μονοπάτια, η Υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως σε συνέντευξή της συνέδεσε τη σχολική ιστορία με την «εθνική διαπαιδαγώγηση».

Φάσεις, γκολ και Μέγα-λες στιγμές από την ποδοσφαιρική ομάδα της Πέλλας

Φάσεις, γκολ και κυρίως στιγμές από αγώνες του Π.Α.Σ. Μ.Α. Πέλλας σε πρωταθλήματα και κύπελλα των τελευταίων ετών, σ' ένα ημίωρο βίντεο-αφιέρωμα. Άλλες ευχάριστες, άλλες δυσάρεστες, αλλά όλες μαζί έστω αμυδρά, ίσως μπορούν να περιγράψουν την καταξίωση αυτής της ομάδας, ως μίας από τις κορυφαίες αυτή την τελευταία 10χρονη περίοδο του ερασιτεχνικού ποδοσφαίρου του νομού. Το επόμενο διάστημα, καλώς εχόντων των πραγμάτων, ίσως έχουμε την ευκαιρία να δούμε και κάποιες αντιπροσωπευτικές της δεκαετίας του '80...

Πανούργα Ιστορία...

Τελικώς, η αριστερή χούντα έκανε κανονικά εκλογές, παρά τα όσα διέδιδαν οι αντίπαλοί της (στο άθλημα αυτό έχει πλούσιες επιδόσεις η ένστολη Άκρα Δεξιά). Δεν σημειώθηκαν κρούσματα βίας και νοθείας, παρά τους φόβους των δεξιών (η παράταξή τους διαθέτει την τεχνογνωσία).

Η παλίρροια της ιστορίας και η βοή της

Ενώ στην απεραντοσύνη του κόσμου οι φλεγόμενες ζώνες δεν έχουν σπαρθεί μόνο με τα μεταστεγασμένα από τον πλούσιο Βορρά βρόμικα εργοστάσια και τις επιχειρήσεις με φτηνά εργατικά χέρια ή εκείνες που θα πρέπει να κλέψουν και να εξορύξουν πρώτες ύλες, στην αυγή του 21ου αιώνα, η μετάβαση στην «ανάπτυξη χωρίς εργοστάσια» για τις χώρες του προηγμένου καπιταλισμού δημιουργεί καμένη γη για την εργατική τάξη αλλά και νέα σφοδρότητα στις αντιθέσεις της πραγματικότητας.

Οι εκλογές και η νοθεία τους

Θυμάμαι αρκούντως τις εκλογές του 1961, που πέρασαν στην Ιστορία ως «εκλογές της βίας και νοθείας». Τη βία την ένιωσα και προσωπικά, το δε νοθευμένο αποτέλεσμά τους –όπως καταγράφηκε λεπτομερώς τότε στη «Μαύρη Βίβλο των Εκλογών» που εξέδωσε η ΕΔΑ το 1962– δεν αμφισβητήθηκε, αργότερα, ούτε από το κόμμα της ΕΡΕ, που διέπραξε το και αποκληθέν «Εκλογικό πραξικόπημα της 29ης Οκτωβρίου 1961».

Η κλιματική αλλαγή ως «μαμή» της Ιστορίας

Τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς ο αντίκτυπος της υπερθέρμανσης του πλανήτη έχει ενταθεί, η συζήτηση για την αλλαγή του κλίματος ξέφυγε από τους επιστημονικούς και τεχνοκρατικούς κύκλους μέσα στους οποίους ήταν πολύ περιορισμένη. Σήμερα, το θέμα αποτελεί πλέον αντικείμενο μελέτης, έμπνευσης και ανησυχίας στις ανθρωπιστικές επιστήμες και τις τέχνες.

Οι συζητήσεις για το κλίμα τείνουν να επικεντρώνονται στο μέλλον. Ωστόσο, ακόμη και οι επιστημονικές προβλέψεις εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη μελέτη του παρελθόντος: Δεδομένα, όπως οι δακτύλιοι των κορμών των δέντρων, αποθέσεις γύρης και πυρήνες πάγου, αποδείχθηκαν απαραίτητα για τη μοντελοποίηση των μελλοντικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Με βάση τα στοιχεία αυτού του είδους, οι επιστήμονες μπορούν να μας πουν πολλά για το πώς τα δέντρα, οι παγετώνες και τα επίπεδα της θάλασσας θα ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες θερμοκρασίες.

Τα δέκα ψέματα του κ. Σαμαρά

Το σημείο καμπής για την ανατροπή των εσωτερικών συσχετισμών στη Νέα Δημοκρατία ήταν ασφαλώς η συζήτηση στην Ολομέλεια της Βουλής για την επικύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Με την ομιλία του ο Αντώνης Σαμαράς επισφράγισε το γεγονός ότι διεκδικεί την αρχηγία του κόμματός του, αφήνοντας τον Κυριάκο Μητσοτάκη στον ρόλο του αρχηγού-βιτρίνα.

Το έντονο χειροκρότημα των βουλευτών της αξιωματικής αντιπολίτευσης δεν άφησε καμιά αμφιβολία για το ποιος είναι το πραγματικό αφεντικό στη «γαλάζια πολυκατοικία».

Με μια σειρά εξωφρενικά, αστήρικτα και ψευδή επιχειρήματα, ο κ. Σαμαράς πέταξε το γάντι στα άλλα ηγετικά στελέχη της αξιωματικής αντιπολίτευσης, δείχνοντας ότι το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να πάρει τη ρεβάνς για την αποπομπή του από την κυβέρνηση Μητσοτάκη και να ενισχύσει τη σημερινή επιρροή του στο κόμμα.

Για τους συνεργάτες του σ’ αυτή την επιχείρηση αρκεί να αναλογιστεί κανείς την επιδεικτική συμμετοχή του στην προσωπική φιέστα του Αδ. Γεωργιάδη την περασμένη Δευτέρα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι κανείς άλλος από τη Νέα Δημοκρατία δεν τόλμησε να επαναλάβει τα επιχειρήματα του κ. Σαμαρά, ούτε καν οι Βορίδης-Γεωργιάδης, αλλά βέβαια και κανείς δεν διανοήθηκε να διαφοροποιηθεί απ’ αυτόν.

Εθνος, εθνότητα, εθνικότητα

Για να δούμε το μέλλον με σύνεση, να περισταλούν οι μυκτηρισμοί και η αμετροέπεια στον δημόσιο περί Μακεδονικού λόγο, χρειάζονται θέσεις κατέναντι αυτο-επιβεβαιωτικών προλήψεων και ανεπιεικών αλληλοκατηγοριών. Ξαναφάνηκε φυσικά πως οι λέξεις είναι αιχμηρά όπλα πολιτικού ανταγωνισμού, ανυπότακτα στην πειθαρχία της επιστημονικής ανάλυσης. Η νοηματοδότηση αλλά και η παρανόηση των όρων έθνος, εθνότητα, εθνικότητα, εθνική ταυτότητα, εξαρτάται εν πολλοίς από το πώς κάποιος κατανοεί τη σχέση έθνους και εθνικισμού.

Με προαιώνια φόρα...

Έχει διαπιστωθεί από παλιά ένα πρόβλημα στη θεωρία, μάλλον δομικό: ότι στην τάση της για γενίκευση, για αφαίρεση, αποκόπτεται από το πραγματικό, το υπαρκτό, αυτό που συμβαίνει στη ζωή. Μένουν, δηλαδή, οι αφαιρέσεις και χάνονται οι πραγματικοί άνθρωποι. Το ίδιο μπορεί να υποστηριχτεί και για τις ιδεολογίες. Δεν χρειάζεται, και δεν πρέπει, να ακολουθήσουμε τον Στίρνερ στους σολιψιστικούς του παραλογισμούς, αλλά το είπε πιθανόν πιο δυνατά από κάθε άλλον: ο συγκεκριμένος άνθρωπος, το πραγματικό άτομο, υποδουλώνεται στις αφαιρέσεις, ακόμη και αν αυτές φέρουν το πλέον ευγενή φορτίο, ανθρωπότητα, κοινωνία ή έθνος.

Ας διασχίσουμε πολύ προσεκτικά το στιρνερικό ναρκοπέδιο και ας δούμε πώς το διατυπώνει ο Χόμπσμπαουμ, σε εντελώς άλλο πλαίσιο: «[υπάρχει] μια πυκνή ομίχλη που περιβάλλει τα προβλήματα που σχετίζονται με την εθνική συνείδηση των απλών ανδρών και γυναικών, ειδικά στην περίοδο προτού ο σύγχρονος εθνικισμός γίνει μια μαζική πολιτική δύναμη»(1).

Μακεδονία, Χέγκελ και πολιτισμική παλινδρόμηση

Μια από τις πιο διαδεδομένες αντιρρήσεις για την επίλυση του Μακεδονικού είναι ότι οι γείτονες «μας κλέβουν» την Ιστορία. Και ότι το κάνουν με κάθε δυνατό τρόπο. Αυτές οι αντιρρήσεις, μετά τις διευκρινίσεις στη Συμφωνία των Πρεσπών, έχουν εξειδικευτεί και αναφέρονται τώρα στον τρόπο που ονομάζεται η γλώσσα τους και ο προσδιορισμός του νομικού όρου ιθαγένεια (nationality, citizenship).

Αν και οι διευκρινίσεις έχουν δοθεί από έγκυρους νομικούς, όπως ο καθηγητής Μιχάλης Σταθόπουλος αλλά και άλλοι, είναι πειστικές, εντούτοις η εμμονή στη δύσπιστη αντιμετώπιση στην Ελλάδα παραμένει. Η εμμονή οφείλεται βέβαια σε λόγους πολιτικής κακοπιστίας, αλλά όχι μόνο σε αυτούς. Οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι αναφερόμαστε στις ίδιες λέξεις μέσα από δυο διαφορετικά συστήματα σημασιών. Σε κάθε ένα από αυτά, οι ίδιοι όροι αποκτούν διαφορετική σημασία. Αλλο πράγμα εννοούν οι Έλληνες όταν λένε Μακεδόνας, άλλο οι γείτονές μας. Έχουμε σκεφθεί όμως ότι αυτά τα δυο συστήματα σημασιών δημιουργήθηκαν σε συγκεκριμένο χρόνο; Και ακόμη περισσότερο, έχουμε σκεφθεί ότι δεν δημιουργήθηκε μόνο το σύστημα σημασιών των γειτόνων, αλλά και το δικό μας;

Το φάντασμα του Φαλμεράιερ

Η καινούργια χρονιά θερμάνθηκε από το ξεκίνημά της. Πολιτικά. Και δικαιολογημένα. Στο επίπεδο των πολλών, των απλών ανθρώπων, συγκρούεται η παιδική τους μνήμη, η Ιστορία που έμαθαν, με την αλλαγή των αντιλήψεων. Για τους εχθρούς γείτονες, για το δίκαιο και τον Θεό που είναι πάντα με το δικό μας μέρος, για τον κακό μας δαίμονα που συνωμοσιολογεί.

Όχι πως όλα είναι λάθος. Πάντα υπάρχουν θραύσματα αλήθειας. Πάνω σ’ αυτά τα τρίμματα της αλήθειας στήνονται οι διαστρεβλώσεις. Φτιάχνονται οι συνήθειες και οι ακλόνητες πεποιθήσεις. Κι αυτά αλλάζουν δύσκολα. Οι νοοτροπίες είναι σαν τον μαραθωνοδρόμο. Χρειάζονται μεγάλη χρονική απόσταση για ν’ αλλάξουν.

Η έννοια της εργατικής τάξης στον κλασικό μαρξισμό

1. Μια ημιτελής προσέγγιση

Η θεωρία για τις τάξεις είναι εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα επειδή ακριβώς θέτει την ταξική πάλη στο επίκεντρο της κατανόησης των κοινωνικών διαδικασιών. Επίσης, είναι σημαντικό ζήτημα από την άποψη του καθορισμού της στρατηγικής, της τακτικής και της διατύπωσης του προγράμματος των συνδικάτων και των εργατικών κομμάτων και συνεπακόλουθα για τον καθορισμό των αναγκαίων κοινωνικών συμμαχιών. Ομως, ενώ ο πυρήνας του έργου του Μαρξ διαπνέεται από ταξική μεροληψία υπέρ της εργατικής τάξης, εντούτοις υποτιμάται από τους μαρξιστές η μελέτη του ζητήματος των τάξεων.

Η πραγματική ιστορία του Ηρώδη

Λίγες προσωπικότητες στην ιστορία είχαν μια τόσο αμφιλεγόμενη φήμη όπως ο βασιλιάς Ηρώδης της Ιουδαίας. Σύμφωνα με την παράδοση, στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, πρόκειται για τον Βασιλιά που διατάζει τη σφαγή των νηπίων, τη θανάτωση όλων των αγοριών μωρών μετά τη γέννηση του Ιησού, για να απαλλαγεί από το θείο βρέφος, που σύμφωνα με τις προφητείες θα του έπαιρνε το θρόνο.