Ευθύς εξαρχής δηλώνω ότι ως Ευρωπαίος πολίτης περιμένω από τους αντιπροσώπους μας στην κοινοβουλευτική δημοκρατία να υπερασπίζονται τις ιδέες της Ευρώπης και τις αξίες της Δύσης. Οχι όμως με τεχνοκρατικό τρόπο και μέθοδο, η οποία απηχεί μέσω λεκτικών εκφράσεων νοήματα που δεν επιδέχονται στοιχειώδη εμπειρική τεκμηρίωση. Τι σημαίνει «ευρωπαϊκός τρόπος ζωής»; Ή, εάν θέλετε, τι σημαίνει «ευρωπαϊκός βιόκοσμος»; Εάν η τεχνοκρατική Ευρωπαϊκή Ενωση επιμένει σε αυτές τις γλωσσικές εκφράσεις –«τρόπος ζωής», «ευρωπαϊκός»– σε αντίθεση με κοινωνικούς βιόκοσμους που δεν εντάσσονται στο δυτικό σύστημα, αυτό σημαίνει πως οι Βρυξέλλες ομολογούν ότι δεν είναι μόνον «γυάλινος πύργος» αλλά ότι εκφράζουν πρωτίστως την αποστροφή τους προς την ίδια την ιδέα της Ευρώπης.
Οταν μιλάμε για Ευρώπη, δεν εννοούμε ένα κλειστό γεωγραφικό κέντρο του Μεσαίωνα, το οποίο αποκρούει εισβολείς από άλλες γεωγραφικές περιοχές του πλανήτη. Εννοούμε μία συνειδησιακή οντότητα, η οποία αυτοπροσδιορίζεται ως ανοικτό σύστημα ιδεών, αξιών και κανόνων που ισχύουν για όλους γενικά τους ανθρώπους πέρα και εκτός του εθνικού αυτοκαθορισμού.
Ο χουρσελ (Husserl) αρχικώς και μετέπειτα ο Χάμπερμας (δύο κορυφαίοι φιλόσοφοι στην Ευρώπη) υποστήριξαν ότι η Ευρώπη ως «ιστορική αλληλουχία ελλόγων στόχων» υφίσταται στον βαθμό που μπορεί, ανά εποχές και ανά ιστορικές συγκυρίες, να υπερασπίζεται τον εαυτό της. Στην ιστορική συνέχεια (μετά τον πόλεμο), ο Χάμπερμας υποστήριξε ότι η Ευρώπη είναι εκείνη η ιστορικο-πολιτική οντότητα, η οποία, μέσω επικοινωνιακών διαδικασιών και διαβουλευτικών πρακτικών, μπορεί να γίνεται ο εαυτός της.
Για να καταλάβουμε όλοι μας για ποια πράγματα μιλάμε, θα μου επιτρέψουν οι αναγνώστες μια αναφορά στο περιώνυμο κείμενο του Καντ με τον τίτλο «Τι σημαίνει να προσανατολίζομαι στη σκέψη». Γράφει, λοιπόν, ο φιλόσοφος Καντ (1724-1804): «Προσανατολίζομαι στη σκέψη σημαίνει ότι όταν είναι ανεπαρκείς οι αντικειμενικές αρχές του Λόγου, καθορίζομαι στις δοξασίες μου από τις υποκειμενικές αρχές μου». Αυτό συμβαίνει στις μέρες μας με την τεχνοκρατική Ευρωπαϊκή Ενωση. Στον βαθμό που η ίδια δεν μπορεί να συγκροτηθεί ως πολιτικό υποκείμενο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, επιδίδεται σε τεχνοκρατικές και γραφειοκρατικές πράξεις, για να επιλύσει τα μείζονα προβλήματα της εποχής μας. Αντί, ως θεσμικός εκπρόσωπος της Ευρώπης, να «φτιάξει» ένα πρόγραμμα αρχών και έναν κώδικα αξιών δεσμευτικών και αντικειμενικών για όλα τα κράτη-μέλη της, μετεωρίζεται ανάμεσα στην «ανελεύθερη δημοκρατία» της Ουγγαρίας και τη «γραφειοκρατική δημοκρατία» της Ελλάδας.
Ποια, λοιπόν, είναι τα μείζονα και θεμελιώδη προβλήματα σε παγκόσμιο επίπεδο; Κάνω μια ενδεικτική απαρίθμηση: η προστασία της φύσης και η κλιματική αλλαγή· η ανεξέλεγκτη δράση του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου· το ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης· το πρόβλημα της μετακίνησης των πληθυσμών· το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επαναλαμβάνω ότι οι πέντε αυτές θεματικές ενότητες, εάν ποτέ καταστούν αντικείμενα πολιτικών αποφάσεων και πράξεων, αυτό σημαίνει ότι τα ίδια τα πολιτικά υποκείμενα που θα λάβουν τις σχετικές αποφάσεις πρέπει να έχουν αλλάξει ριζικά.
Αναφέρω ένα παράδειγμα: ενώ μέχρι τώρα το ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θεωρείται εσωτερικό ζήτημα της εκάστοτε εθνικής οντότητας, δεν μπορούμε στις μέρες μας να σκεφτόμαστε για αυτό το θέμα εθνοκεντρικά. Η υπεράσπιση της εθνικής ταυτότητας με κανέναν τρόπο δεν σημαίνει την καθήλωσή μας στον κλασικό εθνικισμό. Αναφέρω ένα ακόμη παράδειγμα και αυτό έχει να κάνει με το προσφυγικό ζήτημα: Εάν όλοι οι εμπλεκόμενοι σ’ αυτό το ζήτημα, ως πολιτικά υποκείμενα (π.χ. εθνικά κράτη και Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και άλλοι) δεν αλλάξουν ριζικά ως πνευματικές υποστάσεις (δηλαδή εάν δεν γίνει αυτό που ο Μαρξ τονίζει με τον δικό του τρόπο: να αλλάξουμε τον κόσμο), τότε τα κοινωνικά πράγματα θα «μεταφράζονται» σε τεχνοκρατικές υποθέσεις. Η στάση της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο προσφυγικό ζήτημα είναι η χαρακτηριστική περίπτωση τεχνοκρατίας.
Τονίζω, ως σύνοψη όλων όσα ανέφερα, τα εξής: Η Ευρωπαϊκή Ενωση απέτυχε στο μείζον πολιτικό ζήτημα του προσφυγικού. Οι μετακινήσεις πληθυσμών και στην Ευρώπη και ανά την υφήλιο ορίζονται ως «ανθρώπινη κατάσταση». Οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών δεν έχουν σχέδιο. Αλλά και εμείς οι φιλόσοφοι, όταν λέμε ότι «η Ευρώπη είναι ιστορική αλληλουχία» ορθολογικής προοπτικής του κόσμου και της οικουμένης, για ποιο, άραγε, «πράγμα» μιλάμε και δεν μας καταλαβαίνουν;
Θόδωρος Γεωργίου - καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Παν. Θράκης
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου