Την περίοδο της Αντίστασης, το ΕΑΜ δημιούργησε έναν πρωτοφανή δημόσιο χώρο σε περίοδο Κατοχής στον οποίο μετείχε το σύνολο σχεδόν του λαού. Οι πολιτικοί του θεσμοί υπήρξαν μια πρωτότυπη σύζευξη άμεσης δημοκρατίας και αντιπροσωπευτικής, στοιχείο που σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν ευοδώθηκε.
Όλα τα άλλα κινήματα έμειναν στο επίπεδο του αντιφασισμού. Σε αυτή την πρωτόγνωρη εμπειρία η Εκκλησία στην πλειονότητά της και ειδικά ο κατώτερος κλήρος εκφράστηκε μέσα από τους θεσμούς του ΕΑΜ και το τελευταίο σεβάστηκε την αυτονομία του μεταφυσικού στοιχείου και την τελετουργία της Ορθοδοξίας χωρίς κάθετες ρήξεις. Εξαιρέσεις αρνητικές υπήρξαν που επιβεβαιώνουν τον κανόνα.