Μια συναρπαστική εποχή έρχεται

Κατά τον Μαρξ, βασική αρχή του καπιταλισμού είναι η παραγωγή υπεραξίας. Ολα τα εμπορεύματα ανταλλάσσονται στην αξία τους εκτός από ένα: την εργασία. Η εργασία υποαμείβεται. Προκύπτει έτσι υπερεργασία, δηλαδή ένα μέρος της εργασίας μένει απλήρωτο.

Εξ ου και η υπεραξία που καρπώνεται ο καπιταλιστής, ατομικός ή συλλογικός μικρή η διαφορά. Το ανέδειξε η σχετικά πρόσφατη ιστορία του κρατικού καπιταλισμού (ΕΣΣΔ, Κίνα).

Ολα αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά. Αυτό όμως που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον σ’ αυτήν την ανάλυση, και νομίζω ότι δεν έχει προσεχθεί αρκετά, είναι ότι χωρίς εργασία δεν υπάρχει υπερεργασία, κατά συνέπεια ούτε και υπεραξία, δηλαδή ούτε κέρδος. Και καπιταλισμός χωρίς κέρδος δεν υπάρχει.

Η εποχή του αυτοματισμού, λοιπόν, που έχει ήδη αρχίσει (π.χ. ήδη γίνεται λόγος για τρισδιάστατους εκτυπωτές)* είναι ένας θρίαμβος της τεχνολογίας αλλά και ένας θανάσιμος εχθρός του καπιταλισμού, αφού καταργεί την εργασία και επομένως τα κέρδη.

Κόλαση ή παράδεισος, είναι μια εποχή που έρχεται. Μια πραγματικά συναρπαστική εποχή! Ας μην έχουμε όμως αυταπάτες: ο καπιταλισμός δεν θα πέσει αυτόματα, χρειάζεται κι ένα… σπρώξιμο απ’ τους ανθρώπους. Εδώ είναι που κάποιοι (π.χ. ο Καστοριάδης) εντοπίζουν μια αστοχία του Μαρξ. Δικαίως ή αδίκως, δεν ξέρω.

Το ερώτημα που απομένει είναι: αν είναι έτσι -και προσωπικά δεν αμφιβάλλω-, γιατί τότε η κυρίαρχη παγκόσμια ελίτ δεν μπλοκάρει τις έρευνες για τον αυτοματισμό; Οποιος ξέρει την απάντηση –θεωρητικός ή μη της οικονομικής σκέψης- ας μας πει. Ισως πάντως η εξήγηση να είναι ότι ο ανταγωνισμός βρίσκεται στο DNA του καπιταλισμού και ο ανταγωνιζόμενος προσωρινά ωφελείται από τον αυτοματισμό μειώνοντας το κόστος και τις θέσεις εργασίας. Μακροπρόθεσμα όμως σκάβει τον λάκκο του όλου συστήματος στον οποίο φυσικά θα πέσει κι ο ίδιος μέσα! Πρόκειται για μια απίστευτη, ίσως όμως και αναπότρεπτη, επιπολαιότητα της αφρόκρεμας του συστήματος!

Προσθέστε σ’ αυτά και την ελαχιστοποίηση μέχρι και εκμηδένιση του κόστους της ενέργειας** μέσω της αυτοπαραγωγής ακόμα και σε επίπεδο μικρής κοινωνίας, συνοικίας ή/και κατοικίας και μπορείτε να φανταστείτε πόσο διαφορετικός θα είναι ο κόσμος που έρχεται.

Ζούμε λοιπόν ήδη την αυγή ενός νέου υπέροχου κόσμου ή μήπως τις παραμονές του ολέθρου της ανθρωπότητας, αφού το πληγωμένο θηρίο μπορεί να αντιδράσει εξαιρετικά βίαια; Αγνωστο.

Υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις και για τα δύο. Από μας θα εξαρτηθεί ποια εκδοχή θα επικρατήσει.

*Ρόμπερτ Μίζικ, «Καπιταλισμός Καπούτ», εκδ. Μεταίχμιο.

** ό.π. Στην Αμερική υπάρχουν 42 εκατομμύρια νοικοκυριά (!) που παίρνουν ρεύμα από μη κερδοσκοπικές (συνεταιριστικές) εταιρείες. Προσπάθεια ιδιωτικοποίησης μιας από αυτές απέτυχε.

 

Ανδρέας Δάνος

Πηγή: efsyn.gr