Η σαγήνη του ψέματος

Στο πολιτικό μας σύστημα ο πρωθυπουργός είναι ο πιο ισχυρός Ελληνας. Οποιος ενδιαφέρεται για τον τόπο περιμένει να ακούσει τις ομιλίες του, παρακολουθεί τις δημόσιες τοποθετήσεις του, έχει καθήκον να σχολιάζει τις επιλογές του και να αναρωτιέται για την αποτελεσματικότητά τους κ.λπ.

Βέβαια, όπως γίνεται σε κάθε χώρα σήμερα, κανένας πρωθυπουργός δεν είναι μόνος του. Το έργο του και οι επιλογές του στηρίζονται από αρκετούς –για να μην πω εκατοντάδες έμμισθους και εθελοντές– συμβούλους, μυστικοσυμβούλους, παρασυμβούλους και λοιπούς συγγενείς. Ετσι γινόταν, έτσι γίνεται.

Μια συναρπαστική εποχή έρχεται

Κατά τον Μαρξ, βασική αρχή του καπιταλισμού είναι η παραγωγή υπεραξίας. Ολα τα εμπορεύματα ανταλλάσσονται στην αξία τους εκτός από ένα: την εργασία. Η εργασία υποαμείβεται. Προκύπτει έτσι υπερεργασία, δηλαδή ένα μέρος της εργασίας μένει απλήρωτο.

Εξ ου και η υπεραξία που καρπώνεται ο καπιταλιστής, ατομικός ή συλλογικός μικρή η διαφορά. Το ανέδειξε η σχετικά πρόσφατη ιστορία του κρατικού καπιταλισμού (ΕΣΣΔ, Κίνα).

Ολα αυτά είναι λίγο-πολύ γνωστά. Αυτό όμως που είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον σ’ αυτήν την ανάλυση, και νομίζω ότι δεν έχει προσεχθεί αρκετά, είναι ότι χωρίς εργασία δεν υπάρχει υπερεργασία, κατά συνέπεια ούτε και υπεραξία, δηλαδή ούτε κέρδος. Και καπιταλισμός χωρίς κέρδος δεν υπάρχει.

Όσο υπάρχει καπιταλισμός θα βγαίνουν Τζόκερ

Η υιοθέτηση της περσόνας του πλέον συζητημένου χαρακτήρα του σινεμά τα τελευταία χρόνια από την alt-right δεν καθιστά το ίδιο το φιλμ στρατευμένη τέχνη υπέρ της. Ταυτόχρονα, παρά το ότι οι incels (involuntary celibates, όσοι κατηγορούν τις γυναίκες για την σεξουαλική απραγία τους) την υμνούν, και συχνά ο αριστεροί και οι αριστερές την κατηγορούν για το άλογο εξεγερσιακό χάος που προκαλείται από δολοφονίες, η ταινία μάλλον αποτελεί μικρογραφία των πολιτικών αδυνατοτήτων της εποχής μας.

Θα βγει ψήφισμα για τα εγκλήματα του καπιταλισμού;

Εξεπλάγη δυσάρεστα (κακώς) ο τέως υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος με το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου το οποίο ταυτίζει τον ναζισμό με τον κομμουνισμό.

Όπως αναφέρεται στο ψήφισμα, «το ναζιστικό και το κομμουνιστικό καθεστώς διέπραξαν μαζικούς φόνους, γενοκτονία και εκτοπίσεις και προκάλεσαν μια άνευ προηγουμένου στην ιστορία της ανθρωπότητας απώλεια ανθρώπινων ζωών και στέρηση ελευθερίας», και υπενθυμίζει το εξαιρετικά ειδεχθές έγκλημα του Ολοκαυτώματος που διέπραξε το ναζιστικό καθεστώς· καταδικάζει απερίφραστα «τις επιθετικές πράξεις, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και τις μαζικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν από το ναζιστικό, το κομμουνιστικό και τα λοιπά ολοκληρωτικά καθεστώτα».

Τελικά, όντως μας ψεκάζουν…

Αξεπέραστη περίπτωση εθελοντικής διάσωσης τράπεζας, στην ταινία του Φρανκ Κάπρα «Μια υπέροχη ζωή» (1946). Εκεί να δείτε ψεκασμένους..

Το πρόβλημα με τις κρίσεις και τους -φαύλους, ομαλούς ή ανώμαλους- κύκλους τους είναι ότι τα θύματά τους, όσα τουλάχιστον παραμένουν ζωντανά, πλήττονται από το σύνδρομο της Ωραίας Κοιμωμένης. Ξυπνούν και δεν θυμούνται τίποτα. Δεν θυμούνται πώς ξεκίνησαν όλα. Ποιος τους σβούριξε τη ροπαλιά που τους έριξε ξερούς; Ποιος τους χτύπησε την παραμύθα στη φλέβα και τους βύθισε στον μεγάλο ύπνο;

Η αποτυχία του καπιταλισμού

Για μεγάλο μέρος της ενήλικης ζωής μου καταφερόμουν εναντίον του «επιχειρηματικού καπιταλισμού», του «καταναλωτικού καπιταλισμού» και του «πελατειακού καπιταλισμού». Χρειάστηκε πολύς χρόνος για να αντιληφθώ ότι το πρόβλημα δεν είναι το επίθετο, αλλά το ουσιαστικό. Ενώ ορισμένα πρόσωπα απέρριψαν γρήγορα και με χαρά τον καπιταλισμό, εγώ το έκανα αργά και με επιφυλάξεις.

Μέρος της αιτίας ήταν το ότι δεν έβλεπα μια σαφή εναλλακτική λύση. Διαφορετικά από ορισμένους αντικαπιταλιστές, εγώ ποτέ δεν ενθουσιάστηκα με τον κρατικό κομμουνισμό. Ενιωθα αμήχανα και με το «θρησκευτικό status» του καπιταλισμού. Το να πει κανείς ότι «ο καπιταλισμός αποτυγχάνει» στον 21ο αιώνα είναι σαν να έλεγε «ο Θεός πέθανε» στον 19ο αιώνα· είναι η μεγαλύτερη βλασφημία. Προϋποθέτει ένα βαθμό πεποίθησης που δεν διέθετα. Δεδομένου όμως του ότι μεγάλωσα, κατέληξα να αναγνωρίσω δύο πράγματα.

Γιατί χειροτερεύει η ζωή μας;

Οπως γράφει ο Σλαβόι Ζίζεκ, τη δεκαετία του 1990 κυκλοφόρησε στη Γερμανία η φήμη σύμφωνα με την οποία ο Γκορμπατσόφ στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στο Βερολίνο επισκέφθηκε αιφνιδιαστικά τον πρώην καγκελάριο Βίλι Μπράντ. Ωστόσο, όταν ο Γκορμπατσόφ έφτασε στο σπίτι του, ο Μπραντ αρνήθηκε να τον δει.

Αργότερα ο Μπραντ εξήγησε τον λόγο. Δεν συγχώρεσε ποτέ τον Γκορμπατσόφ που επέτρεψε τη διάλυση του κομμουνιστικού μπλοκ, όχι επειδή πίστευε μυστικά στον σοβιετικό κομμουνισμό, αλλά επειδή είχε πλήρη επίγνωση ότι η εξαφάνιση του σοβιετικού μπλοκ θα συνεπαγόταν την εξαφάνιση του δυτικοευρωπαϊκού σοσιαλδημοκρατικού κράτους πρόνοιας.

Παραγουάη: μια εκπολιτιστική γενοκτονία

Διαβάζοντας κανείς τις κυβερνητικές εφημερίδες αποκομίζει το συμπέρασμα πως στη χώρα μας έγινε ξαφνικά ένα θαύμα. Ολα μπήκαν σε μια τάξη σε χρόνο μηδέν, έχουμε πια ένα συγκροτημένο και στιβαρό κυβερνητικό σχήμα, πλουραλιστικό -από ακραίο ΠΑΣΟΚ μέχρι Ακροδεξιά- και με άφθονα ντοκτορά από καλά ξένα πανεπιστήμια.

Οι αγραβάτωτοι του ΣΥΡΙΖΑ, τώρα πια θεατές της κυβέρνησης, μπορούν να αρκεστούν σε μερικά κακεντρεχή σχόλια. Π.χ. για το γκλαμουράτο κιτς της ορκωμοσίας, το «life style» των κυριών κ.λπ. Γιατί ως αντιπολίτευση θα τα βρουν σκούρα. Θα δουν τη δική τους πολιτική να εφαρμόζεται, με άμεσο και ωμό τρόπο, με νόμο και τάξη. Δηλαδή καταστολή. Και θα περιοριστούν στην επιφάνεια, όχι στην ουσία. Αν κάνουν κριτική επί της ουσίας, θα είναι σαν να κάνουν αντιπολίτευση στο πρόγραμμά τους.

Διαβάζουν οι δεξιές Σαπφώ;

Είναι αλήθεια πως, ενίοτε, οι των ανώτερων τάξεων γυναίκες πρωτοπορούν.

Η Σαπφώ η ποιήτρια, «…Λεσβία εξ Ερεσού, λυρική, γεγονυία κατά την μβ’ Ολυμπιάδα, ότε και Αλκαίος ην και Στησίχορος και Πιττακός..», είναι γνωστό τοις πάσι πως ανήκε στην τάξη των από πάνω. Εκεί, στα ψηλά της κοινωνικής πυραμίδας, και γράμματα έμαθε και ανάμεσα στις γυναίκες της εποχής της διέπρεψε και έμεινε στην ιστορία της ανθρωπότητας να συμβολίζει τη δύναμη της γυναικείας διάνοιας: εκείνη που αναπτύσσεται όταν υπάρχει αυτοδιάθεση στο σώμα και στο πνεύμα, πέρα από κάθε λογής κοινωνικό κομφορμισμό.

Πόση πραγματικότητα αντέχουμε;

Η θέση τού Μαρξ ότι η «η ανθρωπότητα θέτει στον εαυτό της μόνο προβλήματα που μπορεί να επιλύσει» είναι ίσως από τις πλέον παρεξηγημένες και έχει χρησιμοποιηθεί για να αποδείξει ότι ο Γερμανός φιλόσοφος έπεσε έξω, αφού το βασικό πρόβλημα ήδη από την εποχή του, δηλαδή η υπέρβαση του καπιταλισμού, έχει αποδειχτεί δυσεπίλυτο.

Φυσικά, οι «διερμηνείς» και «μεταφραστές» τού Μαρξ παραλείπουν να αναφέρουν τη συνέχεια αυτής της πρότασης: «γιατί, εάν κοιτάξουμε καλύτερα, θα βρούμε πως πάντοτε και το ίδιο το πρόβλημα ξεπηδά μόνο εκεί όπου διαμορφώθηκαν κιόλας οι υλικοί όροι για τη λύση του ή, τουλάχιστον, βρίσκονται στη διαδικασία γένεσής τους».

Δημοκρατία και καπιταλισμός

«Αν οι πολιτικές και οι οικονομικές ελευθερίες είναι αδέλφια, μια ενδεχόμενη αιμομικτική σχέση μεταξύ πλούτου και εξουσίας μπορεί να εξελιχθεί σε θανάσιμη απειλή για τη δημοκρατία. Αν η οικονομική ισχύς μπορεί εύκολα να μετατρέπεται σε πολιτική ισχύ, τότε ο κίνδυνος για κάθε είδους διαφθορά διπλασιάζεται. Συχνά ο πλούτος και η πολιτική εξουσία συγκεντρώνονται στα ίδια χέρια, με αποτέλεσμα οι λίγοι πλούσιοι και ισχυροί να διατηρούν -ή και να ενισχύουν- τον έλεγχό τους επί των πολλών» (Αλ Γκορ).

Οι αναμάρτητοι ας ρίξουν τον λίθο

Με το ποσοστό που έλαβε στις εκλογές η Ν.Δ. τρόμαξε και η ίδια η Δεξιά! Οι ερμηνείες πολλές... Θα σταθώ σε μία, την ουσιαστικότερη κατά τη γνώμη μου. Θα εστιάσω στο έλλειμμα του πολιτισμού μας –χωρίς ουσιαστική παιδεία και δημοκρατία–, που κανένα κόμμα δεν το αναφέρει ως ερμηνεία του αποτελέσματος. Ιδιαιτέρως η Αριστερά, που όφειλε και οφείλει ο πολιτισμός να είναι το αληθινό και διαχρονικό πρόσωπό της, που θα την ξεχώριζε από τα άλλα κόμματα που δεν έχουν κύριο σκοπό τους να αλλάξουν τον κόσμο. Ενώ αυτή έχει, για να τον κάνει ανθρωπινότερο, δικαιότερο. Και αυτή η διαρκής επιδίωξή της για τον πολιτισμό θα έδιδε κάποια ποιότητα, γενικά, και στην καθημερινότητά μας και στον πολιτικό πολιτισμό μας, για να μην αγριεύουν τόσο πολύ τα πολιτικά μας ήθη και πάθη. Ο ελλειμματικός μας όμως πολιτισμός, που τρέφεται και από την αλληλοσπαρασσόμενη Αριστερά (στον τόπο μας και σε όλο τον κόσμο) αλλά και ένεκα τόσο της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ενωσης όσο και της καπιταλιστικοποίησής της.

"Έκλεψαν" βίαια από σχεδόν 700 εκ. παιδιά την παιδική τους ηλικία

Αν και το ποσοστό αυτό κατέγραψε πτώση, εκατοντάδες εκατομμύρια παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο έχουν παντρευτεί, κυοφορούν, εργάζονται, πεθαίνουν βίαια ή δεν παρακολουθούν τα μαθήματά τους

Σε διάστημα 20 ετών, ο κόσμος κατέγραψε «σημαντική πρόοδο» προκειμένου τα παιδιά να μπορούν να μεγαλώσουν όντας σε καλή υγεία και ασφάλεια, ακόμα κι αν από σχεδόν 700 εκατομμύρια νέους εκλάπη βίαια η παιδική τους ηλικία, ιδίως λόγω των συρράξεων, σύμφωνα με την έκθεση της φιλανθρωπικής οργάνωσης Save the Children, που δημοσιεύτηκε σήμερα.

Ο αριθμός των παιδιών που έχουν παντρευτεί, κυοφορούν, εργάζονται, πεθαίνουν βίαια ή δεν παρακολουθούν τα μαθήματά τους κατέγραψε πτώση σε ποσοστό σχεδόν 30% στα 690 εκατομμύρια από το 2000, όταν τα έθνη υιοθέτησαν τους παγκόσμιους στόχους για την ανάπτυξη, ανακοίνωσε η μη κυβερνητική οργάνωση.

Γη: Ένας Πλανήτης μόνο για λίγους

Είναι γεγονός πως η παγκόσμια δομική καπιταλιστική κρίση του 2008 συνοδευτικέ από την όξυνση των ταξικών αντιθέσεων και ανισοτήτων, σε παγκόσμιο επίπεδο. Η συγκέντρωση και συγκεντροποίηση κεφαλαίου επιταχύνθηκε. Άνοιξε περαιτέρω η ψαλίδα του χάσματος μεταξύ των ανώτερων και των μεσαίων και κατώτερων εισοδηματικών κλιμακίων. Ειδικότερα – σύμφωνα με την διόλου σοσιαλιστική Oxfam – μετά το 2010 ο πλούτος των δισεκατομμυριούχων αυξάνεται σε ετήσια βάση κατά μέσο όρο περί το 13%(1). Στην Ε.Ε. –των 28- για το 2016 το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας(2) αγγίζει το 17,3% σύμφωνα με την Eurostat(3). Στην Γερμανία μάλιστα, η ίδια στατιστική αρχή, εντοπίζει το αντίστοιχο ποσοστό στο 16,5 %(4). Και να φανταστούμε ότι τα παραπάνω ποσοστά υπολογίζονται μάλιστα μετά από τις λεγόμενες «κοινωνικές μεταβιβάσεις» δηλαδή επιδόματα, συντάξεις κλπ.

Ο Διαπλοκίδης και ο Αρπακράτης

Μια μελέτη της Τράπεζας Εξωτερικού Εμπορίου του Μεξικού, το 1978, αναφέρει: «Η τροφή των αγελάδων στο Μεξικό περιέχει περισσότερες πρωτεΐνες από την τροφή των αγροτών που τις φροντίζουν» (εφημερίδα «Η Εποχή», Κυριακή 18 Ιουνίου 2000, σελ.10).

Δισεκατομμυριούχος-Ιδρυτής Ομίλου Alibaba: Δουλέψτε 12 ώρες τη μέρα είναι «ευλογία»…

«Δουλειά ήλιο με ήλιο!» το έλεγαν οι παλιοί όταν ο άνθρωπος ζούσε μέσα στην απόλυτη φτώχεια, την ανέχεια, τσακίζοντας το κορμί του όλη μέρα για ένα ξεροκόμματο… «H μόνιμη τάση του κεφαλαίου είναι να υποβιβάσει τους εργάτες ίσαμε το μηδενικό επίπεδο» έγραφε ο Καρλ Μαρξ, το μακρινό 1863, στο έργο του «Το Κεφάλαιο» (τόμος πρώτος, σελίδα 621, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή).

Εν έτη 2019 ένας Κινέζος δισεκατομμυριούχος, ιδρυτής του ομίλου «Alibaba», μιλώντας στους εργαζομένους της εταιρείας του υπεραμύνθηκε το εργασιακό ωράριο «996» της βιομηχανίας. Έτσι έχουν βαφτίσει οι Κινέζοι καπιταλιστές το ωράριο εργασίας που προβλέπει: Δουλειά από τις 9 το πρωί έως τις 9 το βράδυ για έξι ημέρες την εβδομάδα!

Homo Emetus

Σκεφτήκατε ποτέ τι αισθήματα σας προκαλεί αυτός ο θαυμαστός καινούριος κόσμος; Όχι εκείνα τα αισθήματα που σας υποβάλλουν τα αστικά προπαγανδιστικά παπαγαλάκια, μα τα δικά σας αυθόρμητα αισθήματα. Ξεχάστε τα αφηγήματα περί εξέλιξης της τεχνολογίας, περί προηγμένου πολιτισμού, περί προόδου και λοιπών παραμυθιών της οκάς. Σας θυμίζει μήπως ο κόσμος μας αυτά που περιέγραφε ο Άλντους Χάξλεϋ στο ομότιτλο έργο του; Σας θυμίζει μήπως αυτά που προέβλεψαν ο Καρλ Μαρξ πριν 160 χρόνια ή ο Νικολάι Ουλιάνοφ πριν 100 χρόνια; Αναρωτιέστε και εσείς ‘‘πως έγινε με τούτο τον αιώνα και γύρισε καπάκι η ζωή, πως το ΄φεραν η μοίρα και τα χρόνια να μην ακούσουμε έναν ποιητή’’;

Die Zeit: ΟΙ ΗΠΑ εξετάζουν σοβαρά εναλλακτικές λύσεις στον καπιταλισμό

«Πρόσφατα, κάτι συνέβη στη Νέα Υόρκη, για το οποίο πιθανότατα θα μιλανε για δεκαετίες, πιθανότατα ως την αρχή της εξέγερσης» γράφει η γερμανική Die Zeit και εξηγεί: Πρόσφατα, η Amazon, μια από τις πιο μεγάλες εταιρείες στον κόσμο, ήθελε να χτίσει τη δεύτερη έδρα της στο Κουίνς της Νέας Υορκης. Ο ιδρυτής της Amazon, Τζέφ Μπέζος, είχε υποσχεθεί δισεκατομμύρια σε επενδύσεις, 25.000 νέες θέσεις εργασίας, φρέσκο χρήμα, αστική ανάπλαση και μια ανερχόμενη οικονομία. Ακόμη και τα Queensbridge Houses, ένα τεράστιο συγκρότημα κοινωνικών κατοικιών δίπλα, θα επωφεληθεί από την Amazon δήλωσε ο δήμαρχος Μπιλ ντε Μπλάζιο.

Ο καπιταλισμός της επιτήρησης

Στις αγορές της πιστωτικής σου κάρτας φαίνεται ότι μάλλον καταναλώνεις πολλά πρόχειρα σνακ, αλκοόλ και γρήγορο φαγητό, αλλά αυτό είναι ένα μικρό μόνο μέρος των αγορών σου σε υγιεινά τρόφιμα όπως λαχανικά, πρωτεΐνες και φρούτα, τα οποία ωστόσο αγοράζεις με μετρητά. Τα trans λιπαρά που μπορεί να καταλάβει η μηχανή ότι αγοράζεις, έχουν καταγραφεί στην οθόνη του ασφαλιστή σου, ο οποίος μεταβάλλει δυσμενώς τους όρους του συμβολαίου σας.

Στην ασφαλιστική εταιρεία έχει επισημανθεί χαμηλός κίνδυνος καρδιοπάθειας, αλλά η ζωή που κάνεις σύμφωνα με τα όσα δηλώνεις στις αναρτήσεις σου στο instagram, μάλλον σε κατατάσσει στις ομάδες υψηλού κινδύνου καθώς κρατάς πάντα ένα τσιγάρο και ένα ποτήρι αλκοόλ όταν βρίσκεσαι σε μπαρ. Ο ασφαλιστής δε θα αφήσει την εταιρεία του να ρισκάρει μαζί σου.

Ο Χριστός, το χρέος και ο Χάντσον

Το αστείο είναι ότι μιλάμε στον 21ο αιώνα γι' αυτό που διεθνώς ονομάστηκε fake news, ενώ το σύνολο της δυτικής κουλτούρας βασίζεται στην ηθελημένη παραποίηση γεγονότων. Μετά από έρευνες δεκαετιών, ο (ακόμη αμετάφραστος στην Ελλάδα) Αμερικανός οικονομολόγος Μάικλ Χάντσον (Michael Hudson) μας αφηγείται τους τρόπους με τους οποίους οι αρχαίοι πολιτισμοί της Μεσοποταμίας (Ασσύριοι, Σουμέριοι, Βαβυλώνιοι κ.λπ.) εφάρμοζαν τον μηχανισμό της αμνηστίας των χρεών που οδηγούσε σε μια νέα αρχή.