Ανθρωποι, προ-άνθρωποι και υπάνθρωποι

Οτι και αν πιστεύουμε για τους παράγοντες που διέπουν την εξέλιξη της ζωής στη Γη, είτε δεχόμαστε τις θέσεις του Δαρβίνου στον 19ο αιώνα, είτε την αναθεώρησή τους από τον Ζακ Μονό, στο βιβλίο του «Το τυχαίο και η αναγκαιότητα», στον 20ό, είτε αγνοούμε τον πρώτο αλλά και τον δεύτερο, μια αίσθηση παραμένει όταν σκεφτόμαστε τα ανθρώπινα: κάτι το μη ανθρώπινο, κάτι που μοιάζει ίσως με την επιβίωση προ-ανθρώπινων στοιχείων αναδύεται κάθε τόσο από τις διαχρονικές ιδιωτικές και τις δημόσιες συμπεριφορές μας.

Θα μιλήσω εν τάχει για κάποια από τα στοιχεία αυτά: για την τάση των έμβιων όντων-και του ανθρώπου μεταξύ αυτών- να διαφοροποιούνται, να μεταμορφώνονται, να μεταμφιέζονται για να πετύχουν κάποιο στόχο. Εμβια είδη, φυτά είτε και ζώα, αλλάζουν μέσα από διαδικασίες προσαρμογής τη μορφή τους, το χρώμα τους, άλλα χαρακτηριστικά τους. Με στόχο μεταξύ άλλων να προσελκύσουν είτε να αποφύγουν το ενδιαφέρον, να ξεγελάσουν τον επιτιθέμενο εχθρό, είτε να καταστήσουν αποτελεσματική τη δική τους επίθεση. Να καταφέρουν να βρουν τροφή ή/και να μη γίνουν τροφή των άλλων: ψάρια και άλλα θαλάσσια είδη παίρνουν το χρώμα των κοραλλιών, πουλιά με το πέρασμα των γενεών αποχτούν το χρώμα των φυτών του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, Ινδοί, Ελληνες, οι προκολομβιανοί πολιτισμοί της Βόρειας και της Νότιας Αμερικής- έβλεπαν στους μύθους, την τέχνη και την τελετουργία τους, ζωόμορφους τους θεούς, τους ήρωες ή/και τους προγόνους τους. Περισσότερο: έπαιρναν όχι μόνο στον κόσμο του συμβολικού αλλά και στην πραγματικότητα χαρακτηριστικά ζώων για να πετύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Μυθικές αφηγήσεις, αλλά και προϊστορικές αναπαραστάσεις με ρεαλιστικά στοιχεία μάς δείχνουν ότι μεταμφιέζονταν με δέρματα των θηραμάτων που κυνηγούσαν.

Αλλαγή, προσαρμογή, μεταμφίεση πρυτανεύουν και όταν το κυνήγι έχει, με όλες τις έννοιες από την ερωτική μέχρι τη φονική, για επίκεντρό του τον άνθρωπο. Ο προικοθήρας μεταμφιέζεται σε παθιασμένο εραστή, ο επιτιθέμενος εισβάλλει ως αμυνόμενος, ο δικτάτορας ποζάρει ως φίλος του λαού και ο εκμεταλλευτής ως φιλάνθρωπος. Ο σοφιστής- και βέβαια δεν μιλάμε για τον Πρωταγόρα, αλλά για κάποιους μέχρι σήμερα επιγόνους του- προσπαθεί να κάνει «τον ήττονα λόγον κρείττονα» ή πιο απλά το μαύρο άσπρο. Γίνεται μας λέει ο Πλάτων στον Σοφιστή του ένα «δυσθήρευτο» θηρίο που προσπαθεί να ξεφύγει από το κυνήγι της λογικής. Να πρόκειται άραγε για μια ακόμη επιστροφή στο «προανθρώπινο»; Μάλλον όχι. Αυτοί που μεταμφιέζουν τη βία, τον σαδισμό, την πλεονεξία τους με φανταχτερά λόγια δεν επιστρέφουν σε κάποιο παρελθόν κρυμμένο στο DNA. Δεν παλινδρομούν αλλά υποτροπιάζουν. Δεν είναι προ-άνθρωποι αλλά υπάνθρωποι.

Πέπη Ρηγοπούλου

Πηγή: efsyn.gr