Με αφορμή τη διαφαινόμενη μεταγραφή του Κιλιάν Μπαπέ από την Παρί Σεν Ζερμέν στη Ρεάλ Μαδρίτης, και τον χορό εκατομμυρίων, θυμήθηκα την παρακάτω ιστορία. Μια ιστορία που φανερώνει την τραγωδία της εποχής μας.
Μια Δευτέρα του Σεπτέμβρη του 2022 ο τότε προπονητής της Παρί Σεν Ζερμέν, Κριστόφ Γκαλτιέ, και ο Μπαπέ συμμετείχαν στη συνέντευξη τύπου της ομάδας. Ένας δημοσιογράφος τους ρώτησε γιατί το περασμένο Σαββατοκύριακο η ομάδα είχε χρησιμοποιήσει ιδιωτικό τζετ για ένα σύντομο ταξίδι σε έναν αγώνα στη Νάντη. Σημειωτέον ότι η Νάντη απέχει από το Παρίσι περίπου δύο ώρες με το τρένο υψηλής ταχύτητας. Τότε ο Γκαλτιέ και ο Μπαπέ κοιτάχτηκαν καταπρόσωπο, με τον ανερχόμενο GOAT να ξεσπά σε γέλια, τον προπονητή του να ακολουθεί και να γελάνε μαζί για είκοσι δευτερόλεπτα. Όταν ο Γκαλτιέ ανέκτησε την ηρεμία του, απάντησε: «Ήξερα ότι θα δεχόμασταν μια τέτοια ερώτηση. Για να είμαι ειλικρινής, σήμερα το πρωί μιλήσαμε για αυτό με την εταιρεία που οργανώνει τα ταξίδια μας και εξετάζουμε το ενδεχόμενο να ταξιδέψουμε με γιοτ στην άμμο». Έρωτηθείς ξανά για τις απόψεις του για το θέμα, ο Μπαπέ απάντησε πως δεν έχει γνώμη.
Ζούμε στον καπιταλισμό. Τι σημαίνει αυτό; Ότι κάποιος που ανήκει στην ελίτ ξεκινά το πρωινό του έχοντας στη διάθεσή του ένα τεράστιο ποσό χρημάτων. Και το βράδυ είναι συνήθως ακόμη πλουσιότερος. Την επόμενη μέρα, βέβαια, έχει να σκεφτεί πώς θα διαχειριστεί τα νέα του κεφάλαια: θα τα επανεπενδύσει ή θα τα καταναλώσει; Ο λυσσαλέος ανταγωνισμός τον αναγκάζει να τα επανεπενδύσει, διότι αν δεν το κάνει, θα βρεθεί κάποιος άλλος να το κάνει πρώτος. Φυσικά, ο επιτυχημένος καπιταλιστής κερδίζει αρκετά ώστε να επανεπενδύει τα απαραίτητα κεφάλαια που θα τον διατηρούν στο παιχνίδι, ζώντας παράλληλα μια υπερπολυτελή ζωή. Γιοτ, ιδιωτικά αεροσκάφη, ιδιωτικά νησιά και έχει ο Θεός.
O συνεχής αγώνας για την αύξηση της κερδοφορίας αποτελεί την καρδιά του καπιταλισμού. Κι άλλο, κι άλλο, κι άλλο. Όλο και περισσότερα. Όλο και ψηλότερα. Τίποτα ποτέ δεν είναι αρκετό. Ο ουρανός είναι το όριο, έτσι δεν λένε; Ο καπιταλιστής αντιμετωπίζει διάφορα εμπόδια κατά την ανύψωσή του στον ουρανό. Για παράδειγμα, κάποιες φορές οι εργάτες που μπορούν να δουλέψουν για αυτόν είναι λίγοι και άρα οι μισθοί τους υψηλοί. Τότε οι μισθοί πρέπει να πέσουν ή να βρεθούν φθηνότερα χέρια να κάνουν τη δουλειά. Έπίσης, η υπερεκμετάλλευση της φύσης εμπλουτίζει και επεκτείνει το πεδίο «ανάπτυξης». Με τη βοήθεια της τεχνολογίας η απόσταση μεταξύ των κρατών μικραίνει και ο καπιταλιστής μπορεί να βρει νέες πρώτες ύλες, νέα εργατικά χέρια, αλλά και νέους καταναλωτές. Έλβετία, Βραζιλία, Κίνα ένα τσιγάρο δρόμος (και εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που αντι- στοιχούν σε πολλά τρισεκατομμύρια τσιγάρα). Έτσι, νέες ανάγκες δημιουργούνται, μαζί με καινούριους τρόπους κατανάλωσης – συχνά βασισμένους στην πίστωση. Πάρτε κάρτες πλαστικές και ψωνίστε μέχρι να σβήσει ο ήλιος.
Αν οι αγαπημένοι μας καπιταλιστές δεν βγάζουν αρκετά, τότε δημιουργούν μονοπώλια. «Ελάτε να ενώσουμε τις περιουσίες μας, να ελέγχουμε την αγορά και να συνεχίσουμε να μεγαλώνουμε με ασφάλεια!» Αν και πάλι, έπειτα από όλα αυτά, βρεθούν αρκετοί καπιταλιστές που δεν βγάζουν αρκετά, το σύστημα αντιμετωπίζει σοβαρή κρίση. Οι καπιταλιστές δεν μπορούν να βρουν κερδοφόρες ευκαιρίες επένδυσης, τα λεφτά τους μένουν στάσιμα και η αξία τους μειώνεται. «Είμαστε πολύ μεγάλοι για να αποτύχουμε. Σώστε μας για να σας σώσουμε εμείς οι επί γης σωτήρες!» Μαζική ανεργία, φτώχεια, εξαθλίωση παρατηρούνται σε ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού.
Παρ’ όλα αυτά, πολλοί θα ισχυριστούν ότι κανένα άλλο σύστημα δεν παρήγαγε ποτέ τόσο πλούτο. Ποτέ κανένα σύστημα δεν παρήγαγε και τόση καταστροφή, άλλοι θα αντιπροτείνουν. Ο καπιταλισμός παράγει τόσα τρόφιμα όσα δεν είχε φανταστεί ποτέ ο κόσμος, μα και τόση πείνα, τόσο πολλά γεμάτα μα και τόσο πολλά άδεια σπίτια, τόσο πολλά ανθρώπινα δικαιώματα, μα και τόσα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Και το χειρότερο όλων, ο καπιταλισμός μάς έχει οδηγήσει σε βαθιά, και μάλλον αναπόδραστη, περιβαλλοντική καταστροφή. Στο όνομα της μεγιστοποίησης των κερδών, τα οικοσυστήματα του πλανήτη αντιμετωπίζονται ως εμπορικά αντικείμενα προς εκμετάλλευση. Αυτή, λοιπόν, είναι η τραγωδία της εποχής μας.
Αναρωτιέται η Καναδή συγγραφέας Ναόμι Κλάιν: «Το μυαλό μου συνεχώς επιστρέφει στο ερώτημα: Τι πάει στραβά με εμάς; Τι είναι αυτό που μας εμποδίζει να σβήσουμε τη φωτιά που απειλεί να κάψει ολοκληρωτικά το κοινό μας σπίτι;». Γιατί είναι ευκολότερο να φανταστούμε το τέλος του κόσμου από ό,τι το τέλος του καπιταλισμού; Μα γιατί, αν κάνουμε αυτά που πρέπει για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της φτώχειας, απειλούνται τα συμφέροντα μιας μικρής ελίτ που ελέγχει και «στραγγαλίζει την οικονομία μας, τις πολιτικές διαδικασίες και τα περισσότερα μεγάλα μέσα μαζικής επικοινωνίας», απαντά η ίδια.
Οι Γκαλτιέ και Μπαπέ είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουν την τραγωδία αυτή διότι, όπως είχε παρατηρήσει ο Αμερικανός συγγραφέας Άπτον Σίνκλερ, «δεν μπορεί ένας άνθρωπος να καταλάβει κάτι όταν ο μισθός του εξαρτάται από το να μην το καταλάβει».
Βασίλης Κωστάκης - Καθηγητής Τεχνολογικής Διακυβέρνησης και Βιωσιμότητας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Τάλιν και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Το βιβλίο του Αλλάζοντας τον κόσμο με μία μπάλα μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα.
Πηγή: thepressproject.gr
Ζούμε στον καπιταλισμό. Τι σημαίνει αυτό; Ότι κάποιος που ανήκει στην ελίτ ξεκινά το πρωινό του έχοντας στη διάθεσή του ένα τεράστιο ποσό χρημάτων. Και το βράδυ είναι συνήθως ακόμη πλουσιότερος. Την επόμενη μέρα, βέβαια, έχει να σκεφτεί πώς θα διαχειριστεί τα νέα του κεφάλαια: θα τα επανεπενδύσει ή θα τα καταναλώσει; Ο λυσσαλέος ανταγωνισμός τον αναγκάζει να τα επανεπενδύσει, διότι αν δεν το κάνει, θα βρεθεί κάποιος άλλος να το κάνει πρώτος. Φυσικά, ο επιτυχημένος καπιταλιστής κερδίζει αρκετά ώστε να επανεπενδύει τα απαραίτητα κεφάλαια που θα τον διατηρούν στο παιχνίδι, ζώντας παράλληλα μια υπερπολυτελή ζωή. Γιοτ, ιδιωτικά αεροσκάφη, ιδιωτικά νησιά και έχει ο Θεός.
O συνεχής αγώνας για την αύξηση της κερδοφορίας αποτελεί την καρδιά του καπιταλισμού. Κι άλλο, κι άλλο, κι άλλο. Όλο και περισσότερα. Όλο και ψηλότερα. Τίποτα ποτέ δεν είναι αρκετό. Ο ουρανός είναι το όριο, έτσι δεν λένε; Ο καπιταλιστής αντιμετωπίζει διάφορα εμπόδια κατά την ανύψωσή του στον ουρανό. Για παράδειγμα, κάποιες φορές οι εργάτες που μπορούν να δουλέψουν για αυτόν είναι λίγοι και άρα οι μισθοί τους υψηλοί. Τότε οι μισθοί πρέπει να πέσουν ή να βρεθούν φθηνότερα χέρια να κάνουν τη δουλειά. Έπίσης, η υπερεκμετάλλευση της φύσης εμπλουτίζει και επεκτείνει το πεδίο «ανάπτυξης». Με τη βοήθεια της τεχνολογίας η απόσταση μεταξύ των κρατών μικραίνει και ο καπιταλιστής μπορεί να βρει νέες πρώτες ύλες, νέα εργατικά χέρια, αλλά και νέους καταναλωτές. Έλβετία, Βραζιλία, Κίνα ένα τσιγάρο δρόμος (και εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που αντι- στοιχούν σε πολλά τρισεκατομμύρια τσιγάρα). Έτσι, νέες ανάγκες δημιουργούνται, μαζί με καινούριους τρόπους κατανάλωσης – συχνά βασισμένους στην πίστωση. Πάρτε κάρτες πλαστικές και ψωνίστε μέχρι να σβήσει ο ήλιος.
Αν οι αγαπημένοι μας καπιταλιστές δεν βγάζουν αρκετά, τότε δημιουργούν μονοπώλια. «Ελάτε να ενώσουμε τις περιουσίες μας, να ελέγχουμε την αγορά και να συνεχίσουμε να μεγαλώνουμε με ασφάλεια!» Αν και πάλι, έπειτα από όλα αυτά, βρεθούν αρκετοί καπιταλιστές που δεν βγάζουν αρκετά, το σύστημα αντιμετωπίζει σοβαρή κρίση. Οι καπιταλιστές δεν μπορούν να βρουν κερδοφόρες ευκαιρίες επένδυσης, τα λεφτά τους μένουν στάσιμα και η αξία τους μειώνεται. «Είμαστε πολύ μεγάλοι για να αποτύχουμε. Σώστε μας για να σας σώσουμε εμείς οι επί γης σωτήρες!» Μαζική ανεργία, φτώχεια, εξαθλίωση παρατηρούνται σε ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού.
Παρ’ όλα αυτά, πολλοί θα ισχυριστούν ότι κανένα άλλο σύστημα δεν παρήγαγε ποτέ τόσο πλούτο. Ποτέ κανένα σύστημα δεν παρήγαγε και τόση καταστροφή, άλλοι θα αντιπροτείνουν. Ο καπιταλισμός παράγει τόσα τρόφιμα όσα δεν είχε φανταστεί ποτέ ο κόσμος, μα και τόση πείνα, τόσο πολλά γεμάτα μα και τόσο πολλά άδεια σπίτια, τόσο πολλά ανθρώπινα δικαιώματα, μα και τόσα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Και το χειρότερο όλων, ο καπιταλισμός μάς έχει οδηγήσει σε βαθιά, και μάλλον αναπόδραστη, περιβαλλοντική καταστροφή. Στο όνομα της μεγιστοποίησης των κερδών, τα οικοσυστήματα του πλανήτη αντιμετωπίζονται ως εμπορικά αντικείμενα προς εκμετάλλευση. Αυτή, λοιπόν, είναι η τραγωδία της εποχής μας.
Αναρωτιέται η Καναδή συγγραφέας Ναόμι Κλάιν: «Το μυαλό μου συνεχώς επιστρέφει στο ερώτημα: Τι πάει στραβά με εμάς; Τι είναι αυτό που μας εμποδίζει να σβήσουμε τη φωτιά που απειλεί να κάψει ολοκληρωτικά το κοινό μας σπίτι;». Γιατί είναι ευκολότερο να φανταστούμε το τέλος του κόσμου από ό,τι το τέλος του καπιταλισμού; Μα γιατί, αν κάνουμε αυτά που πρέπει για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της φτώχειας, απειλούνται τα συμφέροντα μιας μικρής ελίτ που ελέγχει και «στραγγαλίζει την οικονομία μας, τις πολιτικές διαδικασίες και τα περισσότερα μεγάλα μέσα μαζικής επικοινωνίας», απαντά η ίδια.
Οι Γκαλτιέ και Μπαπέ είναι πολύ δύσκολο να καταλάβουν την τραγωδία αυτή διότι, όπως είχε παρατηρήσει ο Αμερικανός συγγραφέας Άπτον Σίνκλερ, «δεν μπορεί ένας άνθρωπος να καταλάβει κάτι όταν ο μισθός του εξαρτάται από το να μην το καταλάβει».
Βασίλης Κωστάκης - Καθηγητής Τεχνολογικής Διακυβέρνησης και Βιωσιμότητας στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Τάλιν και ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Το βιβλίο του Αλλάζοντας τον κόσμο με μία μπάλα μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα.
Πηγή: thepressproject.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου