Ο Μαρξ και ο φιλελευθερισμός

Στην εποχή μας, που χαρακτηρίζεται από την ιδεολογική ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού και από την κρίση των εναλλακτικών προς αυτόν πολιτικών θεωριών σοσιαλιστικής ή ριζοσπαστικής έμπνευσης, μπορεί να είναι ωφέλιμο να ξαναδιαβάσουμε ορισμένες πλευρές της μαρξικής κριτικής στον φιλελευθερισμό, προκειμένου να κατανοήσουμε αν αυτή μπορεί να έχει σήμερα μια εγκυρότητα και κυρίως για να καταλάβουμε ποια είναι τα ισχυρά και ποια τα αδύναμα σημεία της.

Πριν όμως αντιμετωπίσουμε αυτό το ζήτημα, είναι αναγκαία μια διευκρίνιση: θα ήταν εντελώς εσφαλμένο να θεωρήσουμε τον Μαρξ απλώς ως έναν εχθρό του φιλελευθερισμού· αντιθέτως, χρειάζεται να θυμίσουμε ότι η παρουσία αυθεντικά φιλελεύθερων θεμάτων είναι μια σταθερά που διαπερνά όλη τη σκέψη του, αν και στις διάφορες φάσεις εκφράζεται με εξαιρετικά διαφορετικούς τρόπους.

Ryan Air, ο νεοφιλελευθερισμός έρχεται!

Η Ryan Air είναι μια «δυναμική» αεροπορική εταιρεία που σχεδιάζει να οργανώσει αεροπορικά ταξίδια με επιβάτες… όρθιους! Μη γελάτε, είναι αλήθεια. Και μην το θεωρήσουμε αστείο, δείχνει τι σημαίνει νεοφιλελευθερισμός και τι κόσμο μας ετοιμάζει.

Ποιο είναι το επιχείρημα του ιδιοκτήτη της εταιρείας: «σήμερα ο κόσμος δεν νοιάζεται να ταξιδέψει όρθιος προκειμένου να πληρώσει λιγότερα». Το θέμα της ασφάλειας το ξεπετάει με μια αληθοφανή μπούρδα: αν πέσει το αεροπλάνο, όλοι σκοτώνονται. Ψέμα βέβαια, πάμπολλα τα παραδείγματα (βλ. Γιάννο Κρανιδιώτη, από τα γνωστά θύματα θανάσιμου τραυματισμού, επειδή το ατύχημα τον βρήκε όρθιο, ενώ σώθηκαν οι καθιστοί επιβάτες).

Πιο ελεύθερα... πεθαίνεις!

Στη μετανεωτερικότητα ο νεοφιλελευθερισμός ενθρόνισε το υποκείμενο απλώνοντας γύρω από αυτό τα δίχτυα της καταναλωτικής κερδοσκοπίας του, θεοποιώντας την ελεύθερη βούληση, τις ατομικές δυνατότητες και τις υποκειμενικές διαστάσεις της αντίληψης και του βίου. 

Το υποκείμενο αναδύθηκε υπερφίαλο και ναρκισσευόμενο από τα βάθη των «αντικειμενικών συνθηκών», «των κοινωνικών δομών» και «του πρωταρχικού, σε τελευταία ανάλυση, ρόλου της οικονομίας», όπου φαινόταν να ζει μέχρι τότε παραμελημένο. Ξεπρόβαλε αυτάρεσκα από το ημίφως της Ιστορίας διεκδικώντας τη θέση που του ανήκε κάτω από τους εκτυφλωτικούς προβολείς της κεντρικής σκηνής. 

Robocop: ο «μπάτσος» του νεοφιλελευθερισμού

Οταν κυκλοφόρησε, πριν από 30 χρόνια, χαρακτηρίστηκε σαν ακόμη μια χολιγουντιανή φούσκα.

Φέτος, που ο αμερικανικός κινηματογράφος ζει στους απελπιστικά ξενέρωτους ρυθμούς τού «La La Land», το Robocop φαντάζει σαν ένα εγχειρίδιο μαρξιστικής ανάλυσης για τα δεινά που επιφέρει ο νεοφιλελευθερισμός.

"Οι καλές μπίζνες γίνονται όπου τις βρίσκεις"

Αντιπρόεδρος της OCP

«Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να πραγματοποιήσεις μια κλοπή παρά μέσω της ιδιωτικής επιχειρηματικότητας».

Η φράση θα μπορούσε κάλλιστα να αποδοθεί στον ΜακΧίθ, από την «Οπερα της Πεντάρας» του Μπέρτολτ Μπρεχτ.

Είναι ο νεοφιλελευθερισμός, ηλίθιε!

Για τον θρίαμβο του Τραμπ «θα κατηγορήσουν τον ρατσισμό και τον μισογυνισμό. Θα κατηγορήσουν τους μηχανισμούς καταστολής των ψηφοφόρων, το FBI και το παιχνίδι του με τα emails της Χίλαρι.

Θα κατηγορήσουν την αδράνεια των οπαδών του Μπέρνι Σάντερς, τα άλλα κόμματα, τους ανεξάρτητους υποψηφίους, τα ιδιωτικά μίντια, τα μέσα δικτύωσης, τα WikiLeaks.

Ετσι όμως θα αφήσουν απέξω τον βασικό υπεύθυνο για τη δημιουργία αυτού του εφιάλτη: τον νεοφιλελευθερισμό και την “τάξη του Νταβός”».

Νεοφιλελευθερισμός: ενθάδε κείται

Κορυφαίοι οικονομολόγοι του ΔΝΤ τοποθέτησαν την περασμένη εβδομάδα μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του κυρίαρχου οικονομικού δόγματος. Ανεπαισθήτως εξέδωσαν το πιστοποιητικό θανάτου του νεοφιλελευθερισμού.

"Για να διασφαλίσουν τον πλούτο τους κάποιοι προσπαθούν να επιβάλουν ρύθμιση στη δημοκρατία αντί στον καπιταλισμό"

Ταρίκ Αλί

Σε μια από τις γνωστότερες ιστορίες του Αστερίξ, οι περίφημοι πειρατές αρχίζουν να βυθίζουν μόνοι τους το πλοίο τους μπροστά στους Γαλάτες, που τους παρακολουθούν εμβρόντητοι. Η ίδια έκφραση ειλικρινούς απορίας πρέπει να σχηματίστηκε την περασμένη Πέμπτη και στα πρόσωπα χιλιάδων οικονομολόγων και αναλυτών που παρακολούθησαν το ΔΝΤ να βυθίζει τη ναυαρχίδα του «πειρατικού» στόλου του: του νεοφιλελευθερισμού.

Ντεμοντέ ο νεοφιλελευθερισμός

Στα τελειώματά του βρίσκεται, απ’ ό,τι φαίνεται, ο νεοφιλελευθερισμός αφού ακόμη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο -το ινστιτούτο που για περίπου 40 χρόνια προώθησε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο την ατζέντα των πολιτικών του στον πλανήτη- «ανακαλύπτει» σήμερα τα ψεγάδια του.

Με κοινό τους άρθρο («Newliberalism: Oversold») που δημοσιεύτηκε την περασμένη Πέμπτη στο περιοδικό του ΔΝΤ «Finance & Development», τρεις επιφανείς οικονομολόγοι του ΔΝΤ (Jonathan D. Ostry, Prakash Loungani, Davide Furceri) γκρέμισαν επί της ουσίας δύο από τους βασικούς πυλώνες του νεοφιλελεύθερου οικονομικού υποδείγματος: την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων και τις πολιτικές δημοσιονομικής εξυγίανσης - δηλαδή της λιτότητας και των ιδιωτικοποιήσεων.

Νεοφιλελευθερισμός, ένας ιστορικός αναχρονισμός

Αυτό που σ’ επίπεδο αγοραστικής δύναμης (κατανάλωσης) εμφανίζεται σήμερα ως ένα γιγάντιο χάσμα ανισοτήτων εισοδήματος αντανακλά ένα άλλο φαινόμενο, λιγότερο ορατό στον δημόσιο διάλογο, παρότι ουσιώδες για τη λειτουργία του οικονομικού συστήματος και των κρίσεων που το ταλανίζουν.

Μιλάμε φυσικά για την αντίφαση, η οποία παίρνει σήμερα δραματικές διαστάσεις, ανάμεσα στην ολοένα και μεγαλύτερη κοινωνικοποίηση της διαδικασίας παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών και στην όλο και μεγαλύτερη ιδιοποίηση των προϊόντων της παραγωγής –και άρα της ανθρώπινης εργασίας– από όλο και λιγότερα άτομα.

Ο Νεοφιλελευθερισμός, το Ευρώ και η Βενεζουέλα

Τις τελευταίες ημέρες υπάρχει εκ νέου έξαρση στην αρθρογραφία για την οικονομία της Βενεζουέλας από τους υποστηρικτές του «Ευρώ με κάθε κόστος» και τους νεοφιλελεύθερους οικονομολογούντες. Κοινή συνισταμένη αυτής της αρθρογραφίας είναι η επίθεση απέναντι στην Αριστερά, και ιδιαίτερα σε όσους υπερασπίζονται την ρήξη με τους δανειστές και την έξοδο από το ευρώ. Το επιχείρημα είναι ότι: «η έξοδος από το ευρώ θα μας κάνει Βενεζουέλα». Αντίθετα με το συνονθύλευμα καθοδηγούμενης οικονομικής ανάλυσης που υποστηρίζει τα παραπάνω, η οικονομική θεωρία μπορεί να οδηγήσει σε μια τελείως αντίθετη ανάγνωση. Προκειμένου δε να αποφευχθούν κατηγορίες ιδεολογικής προκατάληψης αλλά και για να αναδειχθούν οι αντιφάσεις της νεοφιλελεύθερης προπαγάνδας, θα ακολουθηθεί το νεοκλασικό οικονομικό μοντέλο και όχι η μαρξιστική προσέγγιση που κατά την γνώμη μου είναι πιο ολοκληρωμένη ως προς τα αίτια της κρίσης στην οικονομία της Βενεζουέλας και της Ελλάδας.

Κατρούγκαλος: Το μνημόνιο είναι συμπυκνωμένος νεοφιλελευθερισμός

«Οι εφαρμογές των πολιτικών του μνημονίου δεν αποτελούν τίποτα παραπάνω, παρά συμπυκνωμένο νεοφιλελευθερισμό» τόνισε ο υπουργός Εργασίας, Γιώργος Κατρούγκαλος, που μεταξύ άλλων δήλωσε ότι το ασφαλιστικό θα κατατεθεί στη Βουλή το Μάρτιο και μετά την αξιολόγηση θα ανοίξει το κεφάλαιο του εργασιακού.

Μιλώντας στην ημερίδα της ευρωομάδας GUE/NGL και των ευρωβουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, Ο κ. Κατρούγκαλος σημείωσε: «Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης και την εφαρμογή της μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού, θα προχωρήσουμε στο δεύτερο κεφάλαιο των μεταρρυθμίσεων του εργασιακού πεδίου, με έμφαση στην επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων».

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο ΣΥΡΙΖΑ και μια συνέντευξη στον ΣΚΑΪ

Όποιος έχει ζήσει τη δεκαετία του 1990 σε αυτή τη χώρα, δεν μπορεί να μη θυμάται τις απανωτές εκλογές μέχρι να πάρει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης την κυβέρνηση, δεν μπορεί να μη θυμάται την ΕΑΣ, τις καταλήψεις του ’90-’91, τη δολοφονία του Ν. Τεμπονέρα, τις αφισέτες που έδειχναν τον Μητσοτάκη ως Δράκουλα -εν ολίγοις τη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα της ΝΔ, διανθισμένη από ένα σωρό σκάνδαλα.

Όποιος έχει ζήσει τα τελευταία δύο χρόνια στη χώρα, δε μπορεί να μη θυμάται την κυβέρνηση Σαμαρά, τη λύσσα του Κυριάκου Μητσοτάκη να χτίσει την καριέρα του πάνω σε απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων (καθαριστριών, σχολικών φυλάκων, εκπαιδευτικών), δε μπορεί να μη θυμάται τα παχιά λόγια περί «αξιολόγησης» και «αξιοκρατίας» που κατέληξαν στο να διορίσει ο Κ. Μητσοτάκης προσωπικά Γενικούς Διευθυντές της αρεσκείας της Τρόικας με την αξιοκρατική μέθοδο του «όποιον γουστάρω». Δε μπορεί να μη θυμάται τη Siemens, το Χριστοφοράκο, τα ψέματα και την υποκρισία…

Ο κεραυνοβόλος έρωτας των media με τον Κυριάκο

Ήταν ο «αδελφός της Ντόρας», το αουτσάιντερ του «αγωνιστή» Μεϊμαράκη» και του «ανερχόμενου» Τζιτζικώστα, ήταν ένας ακόμη Μητσοτάκης που – όπως ο ίδιος είπε – «πολλοί υποτίμησαν στη διάρκεια της πορείας του».

Μέσα σε μια εβδομάδα έγινε ο νέος Μεσσίας, ο «καταλληλότερος» και ο «μελλοντικός πρωθυπουργός», ο στιβαρός απόφοιτος του Χάρβαρντ και συνειδητός φιλελεύθερος αντικρατιστής που θα αλλάξει εάν όχι τον ρου της… ιστορίας, τουλάχιστον τον ρου της μνημονιακής Ελλάδας μεταλαμπαδεύοντάς της την άδολη ιδεολογική καθαρότητα και ανωτερότητα του νεοφιλελευθερισμού.

Κοίτα ποιος μιλάει!

Δυνατότητες ανανέωσης της Ν.Δ, ώθηση στον μεταρρυθμισμό και στις τολμηρές αλλαγές βλέπουν κατεστημένα ΜΜΕ και κέντρα του εσωτερικού και του εξωτερικού με αφορμή την εκλογή του Κυριάκου Μητσοτάκη στην προεδρία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Η υπαρξιακή κρίση της Ν.Δ. φαίνεται ότι την οδηγεί στο άλλο άκρο του εκκρεμούς. Από τη συντηρητική, εθνικιστική, ακροδεξιά και θρησκόληπτη εκδοχή της σαμαρικής διακυβέρνησης σε μια παραλλαγή ακραίου νεοφιλελευθερισμού, απολύτως φιλικού στις μεγάλες επιχειρήσεις και στα ιδιωτικά συμφέροντα. Ενός απενοχοποιημένου νεοφιλελευθερισμού που διά στόματος του Κυριάκου Μητσοτάκη δηλώνει περήφανος για την απόλυση των καθαριστριών και έτοιμος να το επαναλάβει στη λογική «πονάει κεφάλι, κόψει κεφάλι».

Ο παράξενος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού*

Οταν πριν από επτά-οκτώ χρόνια ξεσπούσε η κρίση, της οποίας η μοίρα θέλησε να είμαστε τα χειρότερα θύματα, υπήρχε σε κύκλους της Αριστεράς διεθνώς η προσδοκία πως άνοιγε μια περίοδος αμφισβήτησης του νεοφιλελευθερισμού.

Η προσδοκία δεν ήταν εντελώς αβάσιμη.

Η βασική ιδέα τής πιο πρόσφατης –και, ταυτόχρονα, διαχρονικής- βουλγκάτας του καπιταλισμού, η ιδέα των αυτορρυθμιζόμενων αγορών, είχε αποδειχτεί πιο φούσκα από τις φούσκες που έσκαγαν, η μία μετά την άλλη, τις μέρες εκείνες.

Αντικρατισμός Α.Ε.

Την τελευταία δεκαετία, την δεκαετία κατά την οποία άρχισε να εμφανίζει ρωγμές το σύστημα του καλπάζοντος δανεισμού κρατών και ιδιωτών, έπρεπε να δημουργηθεί ένας μύθος για να δικαιολογηθεί η κρίση του ίδιου του συστήματος. Και βρέθηκε. 

Είναι αυτός που περιγράφει οποιαδήποτε άλλη άποψη απ’ αυτήν των νεοφιλελεύθερων ως ακραιφνή κρατισμό. Ακόμα και ήπιες σοσιαλδημοκρατικές θέσεις, ακόμα και την κεϋνσιανή θεωρία παρουσιάζονται περίπου ως σκληροπηρυνικές επικίνδυνες απόψεις κρατιστών.

Είναι δεδομένο και προφανές ότι το Ελληνικό κράτος ήταν (και παραμένει) δυσλειτουργικό, με παγιωμένη μια γραφειοκρατία που φλερτάρει μονίμως με την παράνοια και τον σουρεαλισμό, ένα κράτος που ξοδεύει πολλά, σε σχέση μ’ αυτά που παρέχει στους πολίτες του. Ο κύριος λόγος που συμβαίνει αυτό είναι το πελατειακό κράτος που χτίστηκε από το ίδιο το κατεστημένο, ώστε να γίνεται το «νταλαβέρι», να είναι δηλαδή ενεργή η διαφθορά, η συναλλαγή μεταξύ πολιτικής και οικονομικής εξουσίας.

Η Ευρώπη και ο ταύρος

Εφτά χρόνια μετά την έναρξη της κρίσης, στη δύση του 2015, η Ευρώπη δεν είναι πλέον η ίδια, αλλά μια άλλη ήπειρος σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πεδίο. Την αρπαγή της από τον ταύρο του νεοφιλελευθερισμού (συμπτωματικά, ταύρος είναι και το σύμβολο της Wall Street, του ναού του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού) ακολούθησαν πολλαπλοί βιασμοί και η απώλεια της αθωότητας.

Μιας αθωότητας που συνέδεε το παρελθόν της με τον Διαφωτισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις πολιτικές ελευθερίες, την κοινωνική προστασία και τη δημοκρατία.

Η σημερινή Ευρώπη, υπό την μπαγκέτα των γερμανικών οικονομικών και πολιτικών ελίτ, απεμπολεί όλες αυτές τις αξίες και μετατρέπεται πάλι σε μια ρωμαϊκή αρένα, όπου τα έθνη-κράτη ανταγωνίζονται μέχρι τελικής (οικονομικής) πτώσης σε έναν αγώνα επικράτησης και κυριαρχίας.

Ελλάδα, η χώρα του κόκκινου ήλιου

Μια φορά κι έναν καιρό ήτανε μια χώρα. Ήτανε μια χώρα σαν όλες τις άλλες. Στη μέση του πουθενά και στον ομφαλό της γης, ερμαφρόδιτο γέννημα Ανατολής και Δύσης.

Εθνικός ύμνος της ήταν η Φραγκοσυριανή σε πρόσφατη διασκευή της Πάολας, και σημαία της ένα σουβλάκι με απ’ όλα (στην διόλου αποκεντρωτική πρωτεύουσατο εθνόσημο απεικονίζονταν ως καλαμάκι με τζατζίκι, ενώ στο αποσχιστικό κίνημα του βορρά ήταν εμφανή τα δείγματα κέτσαπ-μουστάρδας, εγείροντας ενστάσεις ανάμεσα στους ιστορικούς, το γνωστό και ως Μεσοσουβλακικό ζήτημα). Στη χώρα εκείνη κατοικούσε ένας λαός, όχι βέβαια έτσι μονοκόμματος και ομοιογενής όπως η γλώσσα μάς αφήνει να ορίζουμε· ήταν χωρισμένος σε μερίδες λέοντος και μερίδες ποντικού αυτός ο λαός, σε τάξεις, όπως λένε συχνά μεταξύ τους κάτι κουλτουριάρηδες με γυαλιά-πατομπούκαλα και γένια τριών εβδομάδων.

Πιο επίκαιρος από ποτέ

Συμπληρώθηκαν χτες 79 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Πουλαντζά, του σημαντικότερου σύγχρονου Ελληνα μαρξιστή στοχαστή, ο οποίος άφησε σημαντικό έργο μέχρι την αυτοκτονία του στις 3 Οκτωβρίου 1979. Εξαιρετική επικαιρότητα έχουν σήμερα οι μελέτες του για τον φασισμό και οι αναλύσεις του για το σύγχρονο κράτος, τον αυταρχισμό, τον νεοφιλελευθερισμό και την αναβίωση της δεξιάς ιδεολογίας.

Σε ένα από τα τελευταία του κείμενα ο Πουλαντζάς επισήμαινε τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου καπιταλιστικού κράτους, την επίταση της ανοιχτής βίας που εκδηλώνεται με σημαντικές περιστολές των ελευθεριών, γενικευμένο ηλεκτρονικό φακέλωμα, φθορά του νόμου, νέο ρόλο των δικαστικών και αστυνομικών μηχανισμών.

Ρήξη με τον νεοφιλελευθερισμό προτείνουν 4 Ευρωπαίοι πολιτικοί

«Είναι ακόμα δυνατό για έναν λαό στην Ευρώπη να επιλέξει μια πολιτική που είναι σε ρήξη με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές;» αναρωτιούνται με άρθρο τους στην εφημερίδα «Λε Μοντ», ο Γάλλος πρώην πρωθυπουργός Μισέλ Ροκάρ, ο Βέλγος πρώην υπουργός Οικονομικών και επίτιμος πρόεδρο ςτης Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων Φιλίπ Μεϊστάντ, ο Ισπανός πρώην υπουργός Εξωτερικών Μιγκέλ Άνχελ Μορατίνος και ο Πιερ Λαρουτιρού, εκπρόσωπος του νέου γαλλικού πολιτικού κόμματος «Nouvelle Donne», που τοποθετείται στην Αριστερά.

Στο άρθρο με τίτλο «Ελλάδα: όλοι μας έχουμε διάθεση να είμαστε αλληλέγγυοι, δεν έχουμε όμως διάθεση να πληρώσουμε», οι τέσσερις άνδρες αναζητούν τρόπο να «ξεφύγουμε από αυτήν τη σχιζοφρένεια;» και διαπιστώνουν πως «η γηραιά Ευρώπη ψυχορραγεί».

Για κάποιους δεν υπάρχει ζωή πριν από τον θάνατο - Η Εκατερίνα και η Αναστασία: Ο κόσμος και ο ...αντίκοσμος!

H σιωπή των μεταβατικών χρόνων και της σιγουριάς του νεοφιλελευθερισμού, αφήνει τη θέση της σε μια εκτεταμένη ρευστότητα. H μάζα, ακόμα και χωρίς «άγρυπνα μάτια», κινείται...

H ζωή μας συγκροτείται μέσα από την είδηση! Mέσα από την εικόνα που προβάλλουν τα MME, φουσκώνοντας και ξεφουσκώνοντας τα γεγονότα, έτσι που να μην τα γνωρίζουν η «μάνα και ο πατέρας» που τα γέννησαν. Με τη «μαγειρική» του λόγου και της εικόνας θολώνουν τα νερά, ώστε να φαίνονται βαθύτερα και θωρακίζουν τον σκληρό δίσκο της «κοινής γνώμης» με την επιλογή ενός συγκεκριμένου τρόπου ανάγνωσης της πραγματικότητας και εν συνεχεία με την ταύτισή του με την ίδια την πραγματικότητα.