Η πλανητική εμβολιαστική ανισότητα

Γιατί δεν ισχύει για όλους η έξοδος από την πανδημία; ⫸ Η εθνοκεντρική και οικονομιστική διαχείριση της διεθνούς εμβολιαστικής πολιτικής καθιστά εντελώς άκαιρες και υποκριτικές τις εξαγγελίες περί εξόδου από την πανδημική κρίση, επειδή δεν μπορεί να εγγυηθεί ούτε την πλανητική ανοσία ούτε την εξάλειψη νέων επικίνδυνων παραλλαγών του κορονοϊού ⫸ «Ανάλογα με το πού ζει κανείς, μπορεί να φαίνεται ότι η πανδημία της νόσου Covid-19 έχει σχεδόν τελειώσει ή, εναλλακτικά, ότι βρίσκεται στη χειρότερη στιγμή της, πάντως όπου και να ζείτε ο κορονοϊός δεν έχει τελειώσει», δήλωσε πρόσφατα ο επικεφαλής του ΠΟΥ, δρ Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους.

Η εθνοκεντρική και οικονομιστική διαχείριση της διεθνούς εμβολιαστικής πολιτικής καθιστά εντελώς άκαιρες και υποκριτικές τις εξαγγελίες περί εξόδου από την πανδημική κρίση, επειδή δεν μπορεί να εγγυηθεί ούτε την πλανητική ανοσία ούτε την εξάλειψη νέων επικίνδυνων παραλλαγών του κορονοϊού

Κανένα από τα πιθανά επιστημονικά σενάρια για το μέλλον του κορονοϊού δεν προβλέπει την επικείμενη εξάλειψή του διαπαντός. Στην καλύτερη περίπτωση, ενδέχεται να εξελιχθεί σε έναν ενδημικό ιό, κάτι ανάλογο με τον εποχικό ιό της γρίπης: με περιόδους υψηλής διάδοσης κάθε χρόνο, που θα αντιμετωπίζονται ετησίως με τους κατάλληλους εμβολιασμούς.

Πράγματι, όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, το πότε θα επέλθει το τέλος της πανδημικής κρίσης εξαρτάται από το αν ο κορονοϊός θα γίνει ενδημικός όχι σε μια μεμονωμένη χώρα ή ήπειρο, αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ωστόσο, ένας πανδημικός ιός μπορεί να γίνει ενδημικός με δύο τρόπους: είτε μέσω των μαζικών εμβολιασμών –του 75% έως 80%– του ανθρώπινου πληθυσμού είτε μέσω της πολύ πιο χρονοβόρας και επώδυνης φυσικής ανοσίας της αγέλης, δηλαδή την ανοσοποίηση μετά από λοίμωξη και νόσηση του ίδιου περίπου ποσοστού ανθρώπων (βλ. «Μηχανές του Νου», 15.1.2022 και 30.10.2021).

Και εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σε αυτή τη φάση της πανδημίας: ενώ η πλειονότητα των ανθρώπων που ζουν στις πλουσιότερες χώρες έχουν ήδη κάποια ανοσία επειδή εμβολιάστηκαν εγκαίρως, οι πληθυσμοί στις πιο φτωχές χώρες παραμένουν ανεμβολίαστοι. Ετσι, μέχρι να δημιουργηθεί ένα τείχος ανοσίας και στις φτωχότερες χώρες, ο κορονοϊός θα εξακολουθήσει να αναπαράγεται και να μεταλλάσσεται ελεύθερα. Εχει δηλαδή τη δυνατότητα να δημιουργεί νέες και, ενδεχομένως, πιο επιθετικές παραλλαγές, οι οποίες, αργά ή γρήγορα, θα μεταφερθούν και τους πληθυσμούς των πλουσιότερων χωρών που, ενώ είναι πλήρως εμβολιασμένοι, δεν έχουν επαρκή ανοσία στις επαναμολύνσεις από τις νέες παραλλαγές.

📍 60% ή 4,8 δισ. άνθρωποι έχουν εμβολιαστεί, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, με μόνο μία δόση από τα 10 δισ. εμβόλια αντι-Covid που χορηγήθηκαν συνολικά μέχρι τις 21 Φεβρουαρίου, ενώ μόνο

📍 5,5% των ανθρώπων που ζουν στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη έχουν εμβολιαστεί με δύο δόσεις

Πώς ο εμβολιαστικός ρατσισμός συντηρεί την πανδημική κρίση;

Η παραλλαγή «Ομικρον» είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα αυτής της πολύ επιτυχημένης στρατηγικής των επαναμολύνσεων: ενώ εντοπίστηκε αρχικά στην Αφρική, μέσα σε λίγους μήνες έγινε μία από τις κυρίαρχες παραλλαγές διάδοσης του κορονοϊού, επειδή μπορεί να αναπαράγεται ταχύτερα από τους ρυθμούς εμβολιασμού των ανθρώπων, αλλά και να μεταλλάσσεται ώστε να επαναμολύνει, με πολύ ήπια συμπτώματα, ακόμη και πλήρως εμβολιασμένα άτομα.

Αν, λοιπόν, εξαιτίας των μεγάλων υγειονομικών και εμβολιαστικών ανισοτήτων που υπάρχουν μεταξύ των χωρών, ο κορονοϊός εξακολουθήσει να κυκλοφορεί ελεύθερα, να αναπαράγεται απρόσκοπτα και να εξελίσσεται με μη προβλέψιμους τρόπους, τότε η επικείμενη εξάλειψη του κορονοϊού ή, έστω, της νόσου Covid-19 που αυτός προκαλεί, είναι για την ώρα ένα άπιαστο υγειονομικά όνειρο.

Μόνο η έγκαιρη και επαρκής εμβολιαστική ανοσία της πλειονότητας των ανθρώπων είναι σε θέση, σε σύντομο χρονικό διάστημα, να επιβραδύνει τη δημιουργία νέων παραλλαγών και να περιορίσει δραστικά τις πιο σοβαρές κλινικά επιπτώσεις ή τους θανάτους από τις λοιμώξεις των πιο ευπαθών ομάδων. Αν και, χάρη στους μαζικούς εμβολιασμούς, τα πιο σοβαρά κρούσματα της νόσου Covid-19 έχουν μειωθεί σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική και σε πολλές ασιατικές χώρες, ο κορονοϊός δεν μπορεί ακόμη να θεωρηθεί ενδημικός, αφού εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα επιθετικός σε πολλά άλλα μέρη της Γης, όπου οι πληθυσμοί δεν έχουν αποκτήσει φυσική ή εμβολιαστική ανοσία.

Μέσα σε ελάχιστο χρόνο, η σύγχρονη βιοϊατρική κατάφερε να δημιουργήσει αρκετά αποτελεσματικά εμβόλια εναντίον των λοιμώξεων του κορονοϊού και των παραλλαγών του, αλλά και νέες θεραπευτικές πρακτικές ικανές να περιορίσουν εντυπωσιακά τη θνησιμότητα όσων νοσούν σοβαρά. Εντούτοις, ο εμβολιαστικός εθνικισμός και η άνιση πλανητική κατανομή αυτών των νέων προληπτικών και θεραπευτικών εργαλείων είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μια μεγάλη υγειονομική ανισότητα, που αντανακλά τις τεράστιες οικονομικές ανισότητες που υπήρχαν μεταξύ των χωρών προ-κορονοϊού.

Με τη σειρά τους, αυτές οι οικονομικές-υγειονομικές ανισότητες επιτείνουν και οξύνουν τα προβλήματα που προκύπτουν από την ιδιοτελή και εξόφθαλμα ανορθολογική διαχείριση της νέας πανδημικής κρίσης. Ετσι, το εντυπωσιακό επίτευγμα της δημιουργίας, σε χρόνο ρεκόρ, πολλών αποτελεσματικών εμβολίων θέτει αυτομάτως το ζήτημα τις δίκαιης πλανητικής κατανομής τους, που από την αρχή είχε τεθεί διεθνώς όχι μόνο από τον ΠΟΥ, αλλά και από πολλές μη κερδοσκοπικές οργανώσεις.

Βλέποντας τα σοβαρά προβλήματα και τα αδιέξοδα που έχει δημιουργήσει η εθνοκεντρική και αμιγώς οικονομιστική διαχείριση της πανδημικής κρίσης, κάποιες διεθνείς οργανώσεις δημιούργησαν μαζί με τον ΠΟΥ το διεθνές πρόγραμμα «COVAX» (Covid-19 Vaccines Global Access), για μια δικαιότερη διεθνή εμβολιαστική πολιτική. Ενα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα μαζικών εμβολιασμών για τις φτωχότερες χώρες, που δεν στηρίχτηκε από καμία ισχυρή χώρα.

«Εάν καταφέρναμε να θέσουμε ένα τέλος σε αυτή την αδικία, θα μπορούσαμε να βάλουμε ένα τέλος και στην πανδημία»… «Οσο περισσότερο διαρκέσει αυτή η ανισότητα τόσο αυξάνει ο κίνδυνος ο κορονοϊός να εξελιχθεί με τρόπους που δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ή να προβλέψουμε», όπως προειδοποίησε τις κυβερνήσεις του Δυτικού κόσμου ο επικεφαλής του ΠΟΥ.

Κανείς δεν θα είναι ασφαλής αν δεν είμαστε όλοι ασφαλείς

Αν εδώ και έναν χρόνο οι πλουσιότερες χώρες είχαν αυξήσει κατά 46% την προμήθεια των φτωχότερων χωρών με εμβόλια κατά του κορονοϊού, θα είχαν ήδη επιτευχθεί ο περιορισμός της εξάπλωσης των πιο επικίνδυνων παραλλαγών, σημαντική αύξηση της προστασίας των περισσότερων ανθρώπων από τα νέα πιο απειλητικά πανδημικά κύματα του κορονοϊού και άρα μια εντυπωσιακή μείωση των θανάτων από τη νόσο Covid-19.

Αυτά υποστηρίζουν τα μοντέλα ανάπτυξης της δυναμικής του κορονοϊού που προέκυψαν από διάφορες πλανητικές επιδημιολογικές έρευνες. Πρόκειται για επιστημονικά μοντέλα που αμφισβητούν τις κεντρικές επιλογές, τις προτεραιότητες και τη συνολική στάση των πλουσιότερων χωρών απέναντι στην πλανητική κρίση.

Το βέβαιο είναι ότι, κατά τη διετή διαχείριση της πανδημίας, ο αλτρουισμός και η φιλανθρωπία δεν αποτέλεσαν τα πρωταρχικά κίνητρα και ακόμη λιγότερο επαρκή αξιακά κριτήρια για τη χάραξη της πλανητικής εμβολιαστικής πολιτικής των οικονομικά ισχυρότερων χωρών.

Μόνο οι απώλειες από την παράταση της πανδημικής κρίσης ή η απειλή της ανεξέλεγκτης επιδείνωσής της στο άμεσο μέλλον θα μπορούσαν να ωθήσουν τις ισχυρότερες χώρες να ξανασκεφτούν τις καταστροφικές συνέπειες της κοντόφθαλμης και ιδιοτελούς στάσης τους. Το ότι δεν το έχουν κάνει, σημαίνει προφανώς ότι η επιδείνωση της πανδημικής κρίσης αποδείχτηκε επωφελής για αυτές και τελικά τους συμφέρει.

Αυτός είναι ο λόγος που, ακόμη και σήμερα, επιμένουν να αρνούνται την αναγκαιότητα παραίτησης ή έστω την προσωρινή αναστολή των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και διαχείρισης των εμβολίων από τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες, μολονότι η ιδιωτική εκμετάλλευσή τους ισοδυναμεί με παράταση της πανδημικής κρίσης και τη στέρηση εκατομμυρίων ανθρώπων από ζωτικής ανάγκης φαρμακευτικά προϊόντα.

Πάντως, σήμερα, θα έπρεπε να είναι καθολικό αίτημα η υπέρβαση των διακρίσεων μεταξύ εμβολιασμένων και ανεβολίαστων, δηλαδή ο άμεσος και πλήρης εμβολιασμός όλων των φτωχών λαών. Διότι σε συνθήκες πανδημίας, κανένα μεμονωμένο άτομο ή λαός δεν μπορεί να είναι ασφαλής απέναντι σε νέες λοιμώξεις, αν όλα τα άλλα άτομα και οι άλλοι λαοί δεν είναι εξίσου ασφαλείς.

Ισως, τελικά, από αυτή τη ζοφερή και ιδιαίτερα επώδυνη εμπειρία της πανδημίας δεν θα θυμόμαστε τις εντυπωσιακές επιστημονικές κατακτήσεις, τις υπεράνθρωπες προσπάθειες των κλινικών γιατρών και την πρωτοφανή συνεργασία των ανθρώπων για να αντιμετωπίσουν τη νέα ιογενή απειλή, αλλά την εγωιστική και άκρως υποκριτική στάση των ισχυρότερων χωρών, οι οποίες σε συνθήκες πλανητικής κρίσης επέλεξαν να θέσουν τα κοντόφθαλμα ιδιωτικά τους συμφέροντα πάνω από τις ανάγκες των ανθρώπων και ειδικά των πιο αδύναμων.

Σπύρος Μανουσέλης

Πηγή: efsyn.gr