Η βιολογία του κακού: Είναι ο άνθρωπος από τη φύση του επιθετικός;

Το αναπάντητο(;) ερώτημα της ανθρώπινης επιθετικότητας έχει απασχολήσει σχεδόν το σύνολο των επιστημών καθώς και των κοσμοθεωριών.

Έχουν διατυπωθεί βιολογικές θεωρίες, που ερμηνεύουν την επιθετικότητα ως ένστικτο και προδιαγεγραμμένη συμπεριφορά και οι οποίες έχουν βοηθήσει αρκετά, αλλά όχι επαρκώς στην πρόληψη και στον έλεγχο τέτοιων συμπεριφορών, ενώ αγνοούν τους κοινωνικούς παράγοντες. Από την άλλη μεριά, οι κοινωνικές θεωρίες αποδίδουν την επιθετικότητα σε ποικίλες αιτίες, που περιλαμβάνουν την προηγούμενη εμπειρία, τη μάθηση και τους εξωτερικούς παράγοντες του περιβάλλοντος των ατόμων. 

Η βιομηχανία της ευτυχίας

Το ακόλουθο άρθρο του γνωστού Βρετανού κριτικού της λογοτεχνίας και της κουλτούρας Τέρι Ιγκλετον δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα The Guardian

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό που όλοι θέλουμε είναι η ευτυχία. Το μοναδικό πρόβλημα είναι σε τι έγκειται το να είναι κανείς ευτυχής, ένα πρόβλημα για το οποίο ποτέ δεν κατόρθωσαν να συμφωνήσουν οι ηθικοί στοχαστές. 

Η ευτυχία είναι ένα συναίσθημα καθαρά υποκειμενικό ή μπορεί κατά κάποιον τρόπο να μετρηθεί; Μπορούμε να είμαστε ευτυχείς χωρίς να το γνωρίζουμε; Θα μπορούσε κάποιος να είναι εντελώς δυστυχισμένος κι ωστόσο να παραμένει πεισμένος ότι βρίσκεται σε έκσταση; 

Προς τα πού πάει η ποίηση;

Να άλλη μια ερώτηση στην οποία δεν είναι εύκολο να απαντήσουμε. Είναι ορισμένοι που πιστεύουν ότι η ποίηση, αφού ολοκλήρωσε τον ιστορικό της κύκλο, σήμερα κατευθύνεται «προς την πρόζα», προς περισσότερο ανοιχτές φόρμες, προς έναν τύπο περισσότερης συνομιλίας, που γεννήθηκε από την επιθυμία να καθορίσει έναν τύπο επικοινωνίας του ποιητή με το κοινό του, όμοιο μ’ εκείνο που ήταν στην αρχή, όταν η ποίηση ήταν μια αφήγηση από τα ίδια τα χείλη του ποιητή, σύμφωνα με ρυθμούς και παρηχήσεις που έβαζαν μαζί ήχο και μνήμη, αρμονία και νόημα.

Η ανθρωπότητα το 2050

Το 2050 η πραγματικότητα και η καθημερινότητα της ανθρωπότητας θα είναι πολύ διαφορετικές: οι άνθρωποι θα έχουν πιθανώς εξελιχθεί σε «επαυξημένες» οντότητες, ενσωματώνοντας τεχνολογικά ενθέματα, που θα τους δίνουν πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες από αυτές που έχει ορίσει η φύση. Οι μηχανές θα είναι ίσως σε θέση να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία, σαν να ήταν έλλογα όντα, καθώς η τεχνητή νοημοσύνη θα έχει κάνει άλματα.

Τραύματα του χθες, πληγές του σήμερα

Μνησιπήμων είναι αυτός που θυμίζει παθήματα∙ ό,τι έρχεται από ανάμνηση τραύματος. Ο Σεφέρης το δανείστηκε από τον Αισχύλο: «Στάζει… προ καρδίας μνησιπήμων πόνος».

Ο Ντίκενς, καθώς αποτιμούσε τον αιματηρό 18ο αιώνα, το έλεγε αλλιώς στην «Ιστορία δύο πόλεων» το 1859: «Ηταν τα καλύτερα χρόνια, μα συνάμα και τα χειρότερα∙ ήταν η εποχή της σοφίας, ήταν η εποχή της απρονοησίας… ήταν η εποχή των Φώτων αλλά και η εποχή του Σκότους∙ ήταν η άνοιξη της ελπίδας, ήταν ο χειμώνας της απελπισίας…».

Δεν είναι αριθμοί, είναι άνθρωποι…

Υπάρχει ένα παιχνίδι που παίζεται εδώ και χρόνια, είναι το παιχνίδι των αριθμών, των μέσων όρων και των οικονομικών δεικτών. Σ’ αυτό το παιχνίδι κερδίζει εκείνος που θα καταφέρει να στρεβλώσει την πραγματικότητα με τον πιο επιστημονικοφανή τρόπο. Όσο και αν θα θέλαμε να ξορκίσουμε την πεζότητά των αριθμών κάτω από το φως του αυγουστιάτικου φεγγαριού, τα νούμερα – κάθε είδους – μας κυνηγάνε να παίξουμε. Μερικές φορές είναι απόλυτα μεγέθη, όπως η επικείμενη αύξηση κατά 12 λεπτά ανά λίτρο βενζίνης. Άλλοτε είναι δείκτες, όπως αυτός που διαβάζουμε τούτες τις μέρες, για το πρωτογενές πλεόνασμα Ιανουαρίου–Ιουλίου, που προέκυψε μεγαλύτερο από το αναμενόμενο κατά 4,1 φορές. Ενίοτε είναι δημοσιεύματα, όπως των Financial Times (12/08/2016), που βγήκαν με τίτλο «Ναι, αλήθεια: Η Ελλάδα εκπλήσσει με την οικονομική της ανάπτυξη» και κάνουν λόγο για αύξηση της παραγωγής, κατά το β΄ τρίμηνο του έτους, σε ποσοστό 0,3%[1]. Πολύ συχνά είναι σκέτα νούμερα με σάρκα και οστά… Ωστόσο, την πραγματικότητα την αντιλαμβανόμαστε και χωρίς αριθμητικά μεγέθη. Την αντιλαμβανόμαστε, ως εξωτερική αντίσταση σε κάθε είδους ανάγκη ή επιθυμία μας. Τα τελευταία χρόνια αυτή η αντίσταση ισχυροποιείται, καθιστώντας όλο και πιο «πραγματικές» τις καθημερινές μας δυσκολίες[2].

Γιατί όχι;

Φτάνει. Ως εδώ. Θ' αλλάξω τροπάρι, το αποφάσισα. Δεν θα τους επικρίνω πια, ούτε άμεσα ούτε έμμεσα, ούτε με ευθύτητα ούτε με χιούμορ. Το αντίθετο. Θα τους εκθειάζω. Γιατί δηλαδή, εμένα τι μου λείπει;

Επειδή είχα κομμουνιστή δάσκαλο και γονείς που με βάζαν να διαβάζω μπας και γίνω άνθρωπος; Και που έγινα, τι κατάλαβα! Φτάνει, ώς εδώ. Κάνω την αυτοκριτική μου και αλλάζω πορεία.

Οι συντάξεις, οι ηλικιωμένοι, η κρίση

«Αναμφισβήτητα», γράφει ο Ατούλ Γκουάντε, καθηγητής Ιατρικής στο Χάρβαρντ, «δεν έχει υπάρξει καλύτερη εποχή στην Ιστορία για να είσαι γέρος» και θεωρεί ότι η εξέλιξη, ο εκσυγχρονισμός δεν υποβίβασε τους ηλικιωμένους αλλά την ίδια την οικογένεια. «Μπορεί να έχει χαθεί η εξιδανίκευση των ηλικιωμένων και ο σεβασμός προς αυτούς -συνεχίζει- αλλά όχι επειδή αντικαταστάθηκε από την εξιδανίκευση των νέων.

Εχει αντικατασταθεί από την εξιδανίκευση του ανεξάρτητου εαυτού» («Εμείς οι θνητοί -τα όρια της Ιατρικής και τι έχει πράγματι σημασία όταν το τέλος πλησιάζει», Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης - Προοπτικές).

Πάση θυσία λοιπόν;

«Η οικονομία και το νόμισμα αποκτούν νόημα μόνον όταν υπηρετούν τον άνθρωπο». Βρίσκετε κάποιο πρόβλημα στη συγκεκριμένη φράση; Οχι, φυσικά. Η ουσία της είναι και δημοκρατική και ανθρωπιστική και χριστιανική, αν θυμηθούμε τη γνώμη που είχε ο Ιησούς για τους πλούσιους.

Εχεις όμως πρόβλημα αν είσαι φανατικός νεοφιλελεύθερος, τοκογλύφος, χρυσοκάνθαρος, αναλυτής-τζογαδόρος σε οίκο αξιολόγησης (ανοχής είναι το σωστό), golden boy που πλουτίζει με την καταστροφή των άλλων.

Εχεις πρόβλημα αν είσαι δημοσιολόγος ή πολιτικός στην Ελλάδα και σου έχει σφηνωθεί η ιδέα ότι η κυβέρνηση έχει στρατηγικό στόχο την έξοδο της χώρας από το ευρώ και πιστεύεις πως ένας από τους συμμάχους της είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος (σ’ αυτόν ανήκει η «βέβηλη» δήλωση).

Σκίτσα: Αν οι άνθρωποι ήμασταν στην θέση των ζώων

Συγκλονιστικά σκίτσα που δείχνουν πώς θα ήταν ο κόσμος αν τα ζώα ήταν το κυρίαρχο είδος και μας συμπεριφέρονταν όπως τα αντιμετωπίζουμε εμείς.

Φρίκη, τρόμο και προβληματισμό προκαλεί μια σειρά σκίτσων, που δείχνει πώς θα ήταν ο κόσμος αν τα ζώα ήταν το κυρίαρχος είδος και συμπεριφέρονταν στους ανθρώπους, όπως τα αντιμετωπίζουμε στις υπάρχουσες συνθήκες.

Αρκετά από αυτά τα σκίτσα είναι συγκλονιστικά, με την ελπίδα των δημιουργών τους να δούμε το θέμα από μια εντελώς διαφορετική οπτική γωνία.

Πώς να κοιμηθώ;

Εχω ξενυχτήσει βλέποντας ειδήσεις και ενημερωτικές εκπομπές και αύριο πρέπει να ξυπνήσω νωρίς. Οπως κάθε ημέρα, όπως ο περισσότερος κόσμος. Κι ας έχω κοιμηθεί πολύ αργά.

Ατιμο το επάγγελμά μας. Ξενύχτηδες της ανάγκης, ώσπου κι αυτή γίνεται δεύτερη φύση. Συχνά τρέμω μήπως ο βομβαρδισμός των εικόνων του πόνου που δεχόμαστε κάθε μέρα μας κάνει μηχανές, μη ανθρώπους. Μήπως συνηθίσουμε στην ασχήμια και πια τίποτα δεν μπορεί να μας ξυπνήσει.

Κι ύστερα περνά μπροστά από τα μάτια μου μια εικόνα, το βλέμμα ενός παιδιού που παίζει με κάτι έξω από μια λασπωμένη σκηνή. Και ενώ κάνω προβολές στη δική μου ζωή, πώς ήμουν κι εγώ σ’ αυτή την ηλικία, αναρωτιέμαι πώς θα ήταν αν…

Τι μας διδάσκουν οι χιμπατζήδες;

«Oταν κοιτώ στα μάτια έναν χιμπατζή νιώθω ότι βυθίζομαι στα μάτια κάποιου που έχει πολλά να μου διδάξει», εξομολογείται η Τζέιν Γκούντολ (Jane Goodall).

Αυτό και πολλά άλλα ενδιαφέροντα εκμυστηρεύεται η διάσημη Βρετανή πρωτευοντολόγος στη συνέντευξη που έδωσε πρόσφατα στον Ισπανό συγγραφέα-δημοσιογράφο Jacinto Antón.

Αποφασίσαμε να μεταφράσουμε αυτή τη συνέντευξη επειδή σε αυτήν η Γκούντολ συνοψίζει μισόν αιώνα πρωτοποριακών ερευνών.

Οι χελώνες δεν ανοίγουν σαμπάνιες

Καθώς δείχνει να ξεμπερδεύουμε και με τούτη τη χρονιά, εγώ πάλι, σχεδόν απ’ το πουθενά, βρέθηκα να αναρωτιέμαι αν οι χελώνες συστήνουν συλλογικότητες, αν ζουν σε «αγέλες», αν κάνουν παρέες, αν ερωτεύονται, λόγου χάρη, ή αν απλά περιφέρουν τη μοναχικότητα τους σε λαχανόκηπους, αναζητώντας λίγο χόρτο, μέχρις ότου να τουμπάρουν και να βρεθούν με το βαρύ καβούκι τους στο χώμα, οριστικά ανήμπορες να κινηθούν και να αντιδράσουν, καταδικασμένες σ’ έναν αργόσυρτο θάνατο.

Ξέρεις, οι χελώνες ανασηκώνουν για λίγο το κεφαλάκι τους κι ύστερα, το πιο πολύ, ντρέπονται μάλλον και κοιτούν το χώμα, παρ’ εκτός κι αν ταλαιπωρούνται από κάποιο αυχενικό σύνδρομο ή αν τα πατώματα τους φαίνονται πιο οικεία για να σέρνονται.

Ο μονόλογος του μέρμηγκα*

Νιώθω να ’χω μια τρύπα στο κεφάλι μου. Το καλοκαίρι γίνεται λίμνη με ψάρια και τον χειμώνα γεμίζει εξόριστα μυρμήγκια. Ξέρετε, αυτά που δεν πολυδούλευαν το καλοκαίρι. Που προτίμησαν να δουν ένα ηλιοβασίλεμα και μια ανατολή, από το να κουβαλάνε αενάως καρπούς και σπόρους. Και τον χειμώνα, όμως, δεν κάθονται ήσυχα. Γυρνοβολάνε στο κεφάλι μου και με ζαλίζουν.

Δεν χαμπαριάζουν ούτε από προγράμματα ούτε από κανόνες. Εχουν φτιάξει τη δική τους Κριστιάνια (όταν ήταν στις δόξες της, όχι τώρα). Δεν έχουν ηγέτες, δεν θέλουν σωτήρες και μου τριβελίζουν το μυαλό συνέχεια με μακροσκελείς μονολόγους: «Αλίμονο σ’ αυτούς που έχουν ανάγκη από πρότυπα. Αυτή η κοινωνία είναι σάπια, ανόητη, γκροτέσκα, απάνθρωπη. Πάντα έτσι ήταν η κοινωνία. Δεν υπήρξε ποτέ αθώα...

Οι πολλοί, ωσεί παρόντες...

Aγνωστο παραμένει ακόμη εάν ο φόβος μας μπροστά στην ελευθερία είναι εγγενής ή εάν προέρχεται από το βάρος της ευθύνης που προκύπτει από τις κοινωνικές σχέσεις και τη διοίκηση της Πολιτείας.

Κάτι, πάντως, μας κρατά δέσμιους γιατί, ενώ βλέπουμε την αθλιότητα γύρω μας, δεν εκπλησσόμεθα, δεν εξοργιζόμαστε, δεν αντιδράμε, δεν προσπαθούμε να την απαλείψουμε· οι πιο πολλοί, εννοείται, διότι υπάρχουν και μερικοί που προσπαθούν με όποιες λίγες δυνάμεις έχουν (ψυχικές και πνευματικές) να μας ξυπνήσουν από την αδράνεια, την αδιαφορία, την απάθεια, έννοιες οιονεί εγκληματικές.

Άνεργος στα 50: Οι άνθρωποι πίσω από τους αριθμούς

Το WE μιλά με τους ανθρώπους πίσω από τους αριθμούς της μακροχρόνιας ανεργίας. Οι πενηντάρηδες που έκαναν 'επάγγελμα' την αναζήτηση εργασίας και η λάθος συνταγή ενός κράτους που αφήνει ένα κομμάτι του ενεργού του πληθυσμού να 'σαπίζει'.

«Όλοι μιλάνε για την ανεργία των νέων, έχεις ακούσει να μιλάει κανείς για την ανεργία των πενηντάρηδων; Αυτό είναι το μεγάλο μου παράπονο. Είναι σαν να μην υπάρχουμε. Νιώθω ότι βρίσκομαι στη ζώνη του λυκόφωτος», μου λέει ο Σπύρος Βούλγαρης, 55 ετών και άνεργος τα τελευταία 5 χρόνια.

Η ζωή του άλλαξε ριζικά όταν έκλεισε η εταιρία εκδόσεων όπου εργαζόταν επί μία εικοσαετία. Η (μάταιη) αναζήτηση εργασίας έγινε η νέα του εργασία και οι εφιάλτες πήραν συγκεκριμένη μορφή. Για το ελληνικό κράτος, όμως, ο κύριος Σπύρος είναι ακόμα ένας από τους 1.180.141 ανέργους που κατέγραψε η ΕΛΣΤΑΤ στην τελευταία της τριμηνιαία έκθεση και δεν ανήκει καν στην πλειοψηφία. Είναι γνωστό ότι οι περισσότεροι άνεργοι της χώρας, περίπου 8 στους 10, είναι νέοι έως 29 ετών. Η πενηντάρηδες όμως κατέχουν μια άλλη θλιβερή πρωτιά, αυτή της μακροχρόνιας ανεργίας, καθώς αποτελούν το 93,6% των «παλαιών» ανέργων. Με άλλα λόγια, αν μείνεις άνεργος στα 50, εξαιρετικά δύσκολα θα ξαναβρείς δουλειά. Πολύ πιθανό να μην συμπληρώσεις ποτέ τα ένσημα για να βγεις στη σύνταξη. Αλλά ας πούμε ότι τα έχεις ήδη.

Στο τσελιγκάτο της Ευρώπης

Ετσι όπως το πάνε οι αρχηγοί των πολιτικών κομμάτων θα μας πείσουν να αναρωτηθούμε, αφού όλοι συμφωνούν σε μετεκλογικές συνεργασίες: «Τι χρείαν έχομεν εκλογών»; Ελα, ντε· μήπως να το σκεφτούμε σοβαρά και να αποφασίσουμε να απόσχουμε; Στην πραγματικότητα, εάν κάναμε κάτι τέτοιο, θα ήταν μια επαναστατική πράξη, αλλά πού καιρός για επαναστάσεις (όσο μικρές κι αν είναι...).

Ισλανδία: Η λιτότητα δεν είναι λύση - Κάντε το όπως εμείς

Η λιτότητα δεν είναι η λύση. «Μια επιτυχημένη οικονομία βάζει πρώτα τους ανθρώπους». Ο πρόεδρος της Ισλανδίας για τη λιτότητα, την οικονομία και τη δημοκρατία.

«Μια σύγχρονη οικονομία δεν είναι χτισμένη πάνω στις σχέσεις μεταξύ των επιχειρήσεων και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Είναι χτισμένη πάνω στην κοινότητα των ανθρώπων». Αυτό ήταν το μήνυμα που μοιράστηκε ο πρόεδρος της Ισλανδίας, Όλαφουρ Ράγκναρ Γκρίμσον, στο κατάμεστο αμφιθέατρο του οικονομικού πανεπιστημίου IESE στη Βαρκελώνη.

Εικόνες με βαθύ νόημα: Εάν τα ζώα ήταν για μια στιγμή στην θέση των ανθρώπων

Μια σκληρή υπενθύμιση για την τεράστια εκμετάλλευση των ζώων. Εικονογραφιμένες καταστάσεις που μας περνάνε ένα δυνατό μήνυμα για το πόσο πολύ εκμεταλλευόμαστε τα ζώα και πόσο πολύ ο άνθρωπος έχει παρατραβήξει τη σχέση του με αυτά.

Το ένστικτο των βοοειδών και η αμνησία των… ζώων

Στην σύγχρονη βιομηχανοποιημένη κτηνοτροφία η αποδοτική πρακτική επιτάσσει την «ανώδυνη σφαγή». Με πιο απλά λόγια τα ζώα θανατώνονται ξαφνικά για να μην προλάβουν να φοβηθούν και σκληρύνει το κρέας τους. Τηρουμένων των αναλογιών, στο σύγχρονο πολιτικό σφαγείο έχει αποδειχτεί ότι ο φόβος «χαλάει την ψήφο» και για τον λόγο αυτό οι «σφαγείς» τον  προσφέρουν σε ισχυρότατες δόσεις.

Στην κτηνοτροφία  η διαδρομή προς τη σφαγή κάθε φορά είναι διαφορετική καθώς μελέτες απέδειξαν ότι τα βοοειδή αντιλαμβάνονται την πορεία προς το μοιραίο και οι τοξίνες που εκκρίνουν «χαλάει» το κρέας τους. Στην πολιτική, αντίθετα, τα πράγματα φαίνεται ότι είναι απλούστερα και μονότονα. Αρκούν οι  ισχυρές δόσεις φόβου.  Προφανώς τα βοοειδή ψυλλιάζονται τον κίνδυνο πιο εύκολα απ ότι τα …ζώα.