Πολιτική χαρτογραφία

Όσοι πιστεύουν ότι μία εικόνα αξίζει χίλιες λέξεις, θα είναι βέβαιοι ότι ένας χάρτης αξίζει όσο 2.000 λέξεις. Πιθανότατα, τα μαθηματικά αυτά ισχύουν. Ιδιαίτερα εάν συνεκτιμήσουμε ότι οι χάρτες δεν είναι άμοιροι ιδεολογίας, έστω κι αν προτείνονται σαν αδέκαστες αποτυπώσεις της αντικειμενικής πραγματικότητας, λ.χ. του σχήματος των ηπείρων.

Χρόνια πριν, ο Βαγγέλης Πανταζής έδειξε με το βιβλίο του «Χάρτες και ιδεολογίες: Οι προσανατολισμοί των χαρτών και οι τύχες των λαών» πόσο επηρεάζονται οι αντιλήψεις μας από το τόσο «φυσικό» γεγονός ότι στους χάρτες ο Βορράς είναι πάνω και ο Νότος κάτω. Ο λευκός Βορράς σαν εκ φύσεως ανώτερος, ο μαύρος Νότος σαν (εκ Θεού;) κατώτερος.

Διακοσμημένο ψεύδος

Ολα τα ’χε η αστυνομία, η φιλοσοφία τής έλειπε. Και ιδού που μετά τον Διαλεκτικό Υλισμό, από τον οποίο πέρασε μισό φεγγάρι και ο κ. Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ότε ήτο «κάθετος» σοσιαλιστής πασοκικού τύπου, μας προέκυψε ο Αδιάλλακτος Ξυλισμός.

Που έχει και το μανιφέστο του βεβαίως, με κρυπτικό τίτλο: Σχέδιο Διαχείρισης Δημόσιων Υπαίθριων Συναθροίσεων. Δύο τυπογραφικά το σύνολο. Ισως επειδή, αν κρίνουμε και από το μνημόνιο, που δεν πρόκαμε να το διαβάσει, έως εκεί θα φτάνει η αναγνωστική αντοχή του υπουργού ΠΡΟΠΟ. Ναι, πολύ καλύτερα να υποδεικνύεται το τρανό αξίωμά του με το αρκτικόλεξο. Ετσι δεν φαίνεται το σαδιστικά φενακιστικό «Προστασία του Πολίτη».

Δημοκρατία, κράτος δικαίου και δικαιώματα

Άρθρο της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου

Η σχέση δημοκρατίας και δικαιωμάτων έχει μεγάλο βάθος, θεωρητικό και ιστορικό. Στη μεταπολεμική ανάδυση και εμπέδωση του κράτους δικαίου, μετά την τραυματική εμπειρία των δύο παγκοσμίων πολέμων και ιδίως τη ναζιστική θηριωδία, ο νομοθέτης δεσμεύεται από κανόνες αυξημένης τυπικής ισχύος και τα δικαιώματα συγκροτούν τους πιο ισχυρούς λόγους που μπορούμε να αντιτάξουμε σε κάθε καταπίεση.

Δεν γίνονται αυτά εδώ

Το «Δεν γίνονται αυτά εδώ» είναι ο τίτλος ενός μυθιστορήματος του νομπελίστα Αμερικανού συγγραφέα Σίνκλερ Λιούις, που κυκλοφόρησε το 1935. Θέμα του βιβλίου είναι η εκλογή στην προεδρία των Η.Π.Α. ενός τυχοδιώκτη πολιτικού και οι τραγικές συνέπειές της. Το 1936,σε μια εποχή οικονομικής κρίσης, μεγάλης ανεργίας και κοινωνικής ανησυχίας,ένας γερουσιαστής, στηριγμένος στις «παραδοσιακές αξίες του έθνους», χρησιμοποιώντας λόγο κοινωνικού φασισμού,πλαισιωμένος από ιερείς, ραδιοφωνικούς παραγωγούς, στρατηγούς και με τις εφημερίδες στο πλευρό του και υποσχόμενος υψηλό εισόδημα σε κάθε πολίτη και την επαναφορά της χώρας στην παλιά της δόξα, εκλέγεται πρόεδρος των Η.Π.Α. (προσοχή: εκλέγεται, δεν παίρνει την εξουσία με τη βία). Από τον επόμενο χρόνο, αναλαμβάνοντας τα καθήκοντά του, επιβάλλει μεθοδικά ένα ολοκληρωτικό καθεστώς τρομοκρατίας, βίας και γενικής καταστολής.

Η πανδημία βλάπτει σοβαρά τη δημοκρατία

Οκτώμισι μήνες πριν, όταν ακόμα δεν θέλαμε να πιστέψουμε ποια μαυρίλα θα πνίξει μέχρι τέλους το 2020, η αφορμή για κάποιες πρώιμες σκέψεις για τη μόλυνση και της δημοκρατίας από τον νέο κορωνοϊό ήταν ο Βίκτορ Ορμπαν. Και συγκεκριμένα η κυνική απόφασή του να μεταφράσει την υγειονομική κρίση σε ευκαιρία επιβολής τής ενός ανδρός αρχής. Το στρατήγημά του; Επεισε τη Βουλή της Ουγγαρίας, ελεγχόμενη από το κόμμα του, αφενός να νομιμοποιήσει τις υπερεξουσίες του, το δικαίωμά του δηλαδή να κυβερνά με διατάγματα, και αφετέρου να αυτοκαταργηθεί αμέσως έπειτα. Πιθανόν η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα, ο απολυταρχισμός πάντως δεν έχει σίγουρα.

Ποιος τον χέζει τον Αισχύλο;

Ξέρεις τι θα ’θελα; Να ’ναι καλοκαίρι (που είναι) και να ’μαι και πάλι δέκα χρονώ (λέμε τώρα), στο χωριό, όταν τρυγούσανε τ’ αμπέλια και ’γώ βοηθούσα με το ν’ απλώνω τη σταφίδα στ’ αλώνια κι ανταγωνιζόμασταν με τη Λενούλα για το ποια θα τελειώσει πρώτη τη σειρά στο άπλωμα. Κι όταν κουραζόμουν, καθόμουν θυμάμαι κάτω από μια τεράστια συκιά και γέμιζαν τα ρούχα μου μυρμήγκια. Και καθόλου δε μ’ ένοιαζε. Ισα ίσα, έπιανα κάποια απ’ αυτά, τα μεγαλύτερα, και τα ’βαζα να με τσιμπάνε με τις δαγκανούλες τους στο εσωτερικό των χεριών (που είναι κάπως πιο σκληρό και δεν πονάει). Δεν τους έκανα κακό, ένιωθα ωστόσο, για λίγο έστω, πως τα ’χα κι εγώ στη δούλεψή μου – το ’παιζα εξουσία! Κι έτσι πέρναγε η ώρα, πέρναγα κι εγώ μαζί και κάπως έγινε και ξεμάκρυνα κι απ’ τη συκιά κι απ’ τ’ αλώνια και με πήρε η ώρα και με σήκωσε.

Σε καραντίνα η ενημέρωση, χαροπαλεύει η ελευθερία του Τύπου

Χρησιμοποιείται η πανδημία από τις κυβερνήσεις στην Ευρώπη για να υφαρπάξουν εξουσία; Ναι, απαντούν οι οκτώ μεγαλύτεροι διεθνείς οργανισμοί στον κόσμο για την ελευθερία του Τύπου. Οι ARTICLE 19, Ενωση Ευρωπαίων Δημοσιογράφων (AEJ), Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ελευθερία του Τύπου και των ΜΜΕ (ECPMF), Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (EFJ), Free Press Unlimited (FPU), Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (IFJ), Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου (IPI), Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF), με επιστολή που απέστειλαν στις 25 Μαρτίου στους προέδρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Συμβουλίου της Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ζητούν να προστατευτεί η ελεύθερη ροή πληροφοριών και να διασφαλιστεί η ελευθερία των ΜΜΕ, ενώ εκφράζουν βαθιά ανησυχία για «κυβερνήσεις που εκμεταλλεύονται την πανδημία για να εισαγάγουν περιορισμούς στην πρόσβαση των ΜΜΕ στις κυβερνητικές αποφάσεις και ενέργειες».

Είναι η δημοκρατία, ηλίθιε!

Ήταν το 1933 όταν ο Χίτλερ πέρασε την περίφημη Enabling Act ή άλλως, και κατά τον επίσημο τίτλο της, την «Νομοθετική Πράξη για την Θεραπεία της Δυσχέρειας του Λαού και του Ράιχ». Ηταν η τροπολογία στο σύνταγμα τη Βαϊμάρης που του έδωσε την δυνατότητα διακυβέρνησης δια προσωπικών διαταγμάτων και δια της παράκαμψης της Ράιχσταγκ, της γερμανικής Βουλής. Το επόμενο βήμα ήταν το διάταγμα οριστικής διάλυσης της Ράιχσταγκ και η μεταβίβαση όλων των νομοθετικών και εκτελεστικών εξουσιών στην Καγκελαρία – το βήμα που μετέτρεψε την κυβέρνηση Χίτλερ σε «νόμιμη» δικτατορία.

Το πρόβλημα είναι η δημοκρατία, όχι τα δικαιώματα

Ο Μπάμπης Κουρουνδής υποστήριξε ότι η απαγόρευση κυκλοφορίας που επιβλήθηκε για την αντιμετώπιση της πανδημίας αντίκειται στο Σύνταγμα («Η επιβολή απαγόρευσης κυκλοφορίας στερείται συνταγματικής νομιμότητας», «Εφ.Συν.» 23/3/2020). Για την άποψή του αυτή δέχθηκε οξύτατη κριτική από συναδέλφους του, νομικούς και συνταγματολόγους. Από τυπική-νομική άποψη, ο Κουρουνδής έχει βεβαίως δίκιο.

Το άρθρο 5 του Συντάγματος επιτρέπει τη λήψη ατομικών διοικητικών μέτρων για την προστασία της δημόσιας υγείας, είναι όμως βέβαιο ότι δεν επιτρέπει την καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας που αίρεται μόνο έπειτα από προηγούμενη δήλωση (το περιβόητο έντυπο) και μόνο για ορισμένες κατηγορίες μετακίνησης. Αυτά είναι τα νομικά του Συντάγματος.

Θεός, Τιμή, Χώρα

«Σήμερα, όλοι γνωρίζουν ότι η Ευρώπη βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Η άνοδος του εθνικισμού στην Ευρώπη και την Αμερική και σε όλο τον δημοκρατικό κόσμο θεωρείται από πολλούς απειλή για τη μεταπολεμική φιλελεύθερη τάξη. Αλλά άλλοι θεωρούν την ανανεωμένη έμφαση στον πατριωτισμό και την ελευθερία των εθνών ως συνέχιση των καλύτερων πολιτικών παραδόσεων του περασμένου αιώνα. Ομοίως, ο νέος εθνικός συντηρητισμός αποτελεί απειλή ή είναι -αντίθετα- αρετή;»

Αυτό είναι απόσπασμα από το κείμενο εισαγωγής στο πρόσφατο συνέδριο στη Ρώμη (4 Φεβρουαρίου) με τίτλο «Θεός, τιμή, Χώρα: πρόεδρος Ρόναλντ Ρέιγκαν, Πάπας Ιωάννης Παύλος Β', και η Ελευθερία των Εθνών - Εθνικό Συνέδριο Συντηρητισμού», για την «επανεξέταση της ιστορικής συμμαχίας μεταξύ ενός Αμερικανού Προέδρου και ενός Πολωνού Πάπα που νίκησε τον κομμουνισμό και κατάφερε να αποκαταστήσει την εθνική ανεξαρτησία, την αυτοδιάθεση και τη θρησκευτική ελευθερία στην Ανατολική Ευρώπη μετά το 1989».

Η καλπονοθευτικότητα του εκλογικού συστήματος

Πριν από τις εκλογές του 1981 το ΠΑΣΟΚ διακήρυσσε ότι μόλις ανέλθει στην εξουσία θα ψηφίσει την απλή αναλογική ως πάγιο εκλογικό σύστημα της χώρας. Οταν όμως πλησίασε η ώρα των εκλογών του 1985, αναιρώντας την προεκλογική αυτή δέσμευσή του -όπως και πολλές άλλες- καθιέρωσε ένα εκλογικό σύστημα καλπονοθευτικότερο εκείνου της Ν.Δ., κερδίζοντας τις εκλογές του έτους εκείνου. Προβλέποντας ότι θα χάσει τις εκλογές του 1989, το άλλαξε για να γίνει δυσκολότερη η αυτοδυναμία της Ν.Δ.

Μιντιακός ολοκληρωτισμός

Από τον πρώτο κιόλας μήνα της νέας διακυβέρνησης φάνηκε ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας είναι πρόβλημα Δημοκρατίας. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη κάνει ό,τι θέλει διότι μπορεί. Εξαπατά και ψεύδεται ασυστόλως διότι μπορεί. Και μπορεί διότι ελέγχει το σύνολο σχεδόν των μίντια της χώρας και όλα ανεξαιρέτως τα κανάλια.

Το κοινοβούλιο δεν αρκεί για να ελέγξει την εξουσία γιατί και πάλι τα μίντια είναι εκείνα που θα ενημερώσουν για αυτό που συμβαίνει στο κοινοβούλιο. Μόνο που δεν υπάρχει ενημέρωση. Πόσοι είναι αυτοί που ψάχνουν μόνοι τους στο ίντερνετ, μέσα στον ορυμαγδό των πληροφοριών, που μπορούν να ξεχωρίσουν το ψέμα, την παραπληροφόρηση, να διασταυρώσουν την είδηση και να ενημερωθούν; Οι περισσότεροι δέχονται κατάμουτρα αυτό το γλοιώδες μίγμα της προπαγάνδας, της διαστρέβλωσης και του γλειψίματος που ξεχύνεται απ τα κανάλια δια στόματος μιας «δημοσιογραφίας» που είναι στρατευμένη στην στήριξη της κυβερνητικής εξουσίας και των ταγών της με κάθε μέσο και τρόπο.

Ξινισμένη πολιτική

Πολλοί πιστεύουν ότι η πολιτική δεν αφορά τη ζωή τους ή, έστω, την πολύ προσωπική. Άλλοι, με βάση την εμπειρία, γυρίζουν την πλάτη. Οι περισσότεροι κινούνται μεταξύ αδιαφορίας, δυσθυμίας και άγνοιας. Η ιστορική ματιά λέει ότι η επίσημη, mainstream πολιτική ήταν αποκλειστικό πεδίο μεσήλικων ανδρών της μεσαίας τάξης που κυριαρχούσαν στα κοινοβούλια και τις εθνοσυνελεύσεις του κόσμου.

Στη μετανεωτερικότητα, η κατάσταση άλλαξε ελαφρώς: όλο και περισσότερες γυναίκες και πρόσωπα από μειονότητες έχουν γίνει μέλη κοινοβουλευτικών σωμάτων, αξιωματούχοι, δήμαρχοι και υπουργοί. Το τελευταίο, δεν έφερε δικαιοσύνη και αποτελεσματικότητα στο σύστημα. Το σύστημα ασχολείται με την αναπαραγωγή του. Αποτέλεσμα, η αύξηση της φτώχειας για τους πολλούς και του πλούτου για τους λίγους.

Πέφτουν οι κυβερνήσεις λόγω Προέδρου της Δημοκρατίας;

Γιατί άραγε επιδιώκεται τόσο έντονα να κλείσει μια πολιτειακή ρωγμή;

Το ερώτημα του τίτλου απαντάται αντανακλαστικά, για όποιον έχει σχέση με την πολιτική επικαιρότητα των τελευταίων χρόνων: Βεβαίως και πέφτουν. Έγινε στα τέλη του 2014, όταν η κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά δεν μπόρεσε σε διαδοχικές ψηφοφορίες να εκλέξει τον Σταύρο Δήμα και οδηγηθήκαμε στις εκλογές της 25ης Γενάρη του 2015, τις οποίες και έχασε.

Η ιδέα της Ευρώπης και η Ευρωπαϊκή Ενωση

Ευθύς εξαρχής δηλώνω ότι ως Ευρωπαίος πολίτης περιμένω από τους αντιπροσώπους μας στην κοινοβουλευτική δημοκρατία να υπερασπίζονται τις ιδέες της Ευρώπης και τις αξίες της Δύσης. Οχι όμως με τεχνοκρατικό τρόπο και μέθοδο, η οποία απηχεί μέσω λεκτικών εκφράσεων νοήματα που δεν επιδέχονται στοιχειώδη εμπειρική τεκμηρίωση. Τι σημαίνει «ευρωπαϊκός τρόπος ζωής»; Ή, εάν θέλετε, τι σημαίνει «ευρωπαϊκός βιόκοσμος»; Εάν η τεχνοκρατική Ευρωπαϊκή Ενωση επιμένει σε αυτές τις γλωσσικές εκφράσεις –«τρόπος ζωής», «ευρωπαϊκός»– σε αντίθεση με κοινωνικούς βιόκοσμους που δεν εντάσσονται στο δυτικό σύστημα, αυτό σημαίνει πως οι Βρυξέλλες ομολογούν ότι δεν είναι μόνον «γυάλινος πύργος» αλλά ότι εκφράζουν πρωτίστως την αποστροφή τους προς την ίδια την ιδέα της Ευρώπης.

Θεατές στην κατασκευή της ρηχότητας

Θεωρητικά, λειτουργούμε σε ένα σύστημα δημοκρατικών θεσμών. Ωστόσο το θέμα – κυρίως σήμερα‒ είναι ότι αρκετοί υπερασπιστές του υφιστάμενου δυτικού πολιτικοοικονομικού υποδείγματος, θεωρούν πως η δημοκρατία δεν είναι και τόσο συνειδητή επιλογή, αλλά μια διάχυση της οικονομικής μεγέθυνσης.

Το άλλο, που χάνεται στην ύλη της επικαιρότητας, είναι ότι αυτή η δημοκρατία παραμένει σε κατάσταση ρηχότητας, με συμπτώματα γήρανσης, στην Ελλάδα αλλά και στο μεγαλύτερο μέρος του δυτικού κόσμου. Στα εθνικά κράτη, κυρίως στη δική μας πλευρά της παγκόσμιας σκηνής, δηλαδή, στο δυτικό πλέγμα επιλογών, η δημοκρατία ήταν πολιτική επιλογή. Και ως επιλογή αξιώνει εγρήγορση, μόνιμη στήριξη, ψάξιμο και άμεση ανανέωση.

45 και σήμερα

Ας αφήσουμε στην άκρη τους προλόγους και ας μιλήσουμε κατευθείαν για τα σημαντικά. Τουτέστιν, let's talk about money! Και επειδή το ζήτημα παραείναι σημαντικό για να μην το πάρω προσωπικά, θα το πάρω εντελώς προσωπικά και θα μιλήσω από καρδιάς, το δεξιό, καραδεξιό της ημισφαίριο και από εγκεφάλου, το αριστερό του.

Το δεξιό, καραδεξιό ημισφαίριο της καρδιάς το επιλέγω για προφανείς λόγους. Οσο για του εγκεφάλου το αριστερό, μη σε μπερδεύει ο συμβολισμός. Απλά εκεί έλαχε να κυριαρχούν οι μόνες δεξιότητες όπου μπορούμε να βασιστούμε (πλέον): γλώσσα, λογική, κριτική σκέψη (αυτά δεν μας πολυνοιάζουν), αριθμοί και συλλογιστική (αυτά μας νοιάζουν και μας κόφτουν).

Η ταυτότητα μιας χώρας δεν είναι εμπορικό σήμα

Στο νομοσχέδιο για το «επιτελικό κράτος», που κατατέθηκε, προβλέπεται η σύσταση επιτροπής με τη συμβολική ονομασία «Ελλάδα 2021», για την προετοιμασία της χώρας εν όψει των εορτασμών των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Η επιτροπή θα υπάγεται κατευθείαν στον πρωθυπουργό, που βλέπει την επέτειο ως «ευκαιρία να επανασυστήσουμε τη νέα Ελλάδα στον κόσμο. Την Ελλάδα της δημιουργίας, την Ελλάδα της εξωστρέφειας».

Δημοκρατία και καπιταλισμός

«Αν οι πολιτικές και οι οικονομικές ελευθερίες είναι αδέλφια, μια ενδεχόμενη αιμομικτική σχέση μεταξύ πλούτου και εξουσίας μπορεί να εξελιχθεί σε θανάσιμη απειλή για τη δημοκρατία. Αν η οικονομική ισχύς μπορεί εύκολα να μετατρέπεται σε πολιτική ισχύ, τότε ο κίνδυνος για κάθε είδους διαφθορά διπλασιάζεται. Συχνά ο πλούτος και η πολιτική εξουσία συγκεντρώνονται στα ίδια χέρια, με αποτέλεσμα οι λίγοι πλούσιοι και ισχυροί να διατηρούν -ή και να ενισχύουν- τον έλεγχό τους επί των πολλών» (Αλ Γκορ).

Ο μισός πληθυσμός της Γης πιστεύει ότι η χώρα όπου ζει δεν είναι δημοκρατική

Μόνο ο μισός πληθυσμός παγκοσμίως πιστεύει ότι η χώρα όπου ζει είναι δημοκρατική, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε σήμερα, με πολλούς Δυτικοευρωπαίους να θεωρούν τις τράπεζες και τους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης απειλές για τη δημοκρατία.