Όλοι το περιμένουν: έρχεται ένας δύσκολος χειμώνας. Ολοι το ξέρουν: στους μήνες που έρχονται, οι πολλοί θα μετράνε τα λιγοστά ευρώ τους και κάποιοι τον πακτωλό κερδών που αποφέρει η κρίση. Την αλήθεια αυτή, όσο κι αν η κυβέρνηση προσπαθεί να την ωραιοποιήσει κατασκευάζοντας προσδοκίες και καλλιεργώντας ελπίδες, κανείς δεν μπορεί να την κρύψει. Οι λογαριασμοί που συσσωρεύονται, άλλοτε απλήρωτοι και άλλοτε εξοφλημένοι με άγχος, αγωνία και ενίοτε με ντροπή, είναι ο υπέρτατος κριτής της πραγματικότητας.
Η κυβέρνηση, παραπέμποντας στα ανάλογα πάθη που υφίστανται οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι, επιχειρεί με την αρωγή των πλαστικών τηλεαστέρων να χειραγωγήσει την αγανάκτηση που προκαλεί το άγχος της επιβίωσης. Συνηθισμένη τακτική. Ανέκαθεν οι εξουσίες έδειχναν τα μαρτύρια του γείτονα για να πετύχουν με το «υπάρχουν και χειρότερα» και με τη συμπόνια τού «α, τον δυστυχή τι του έλαχε» να κάνουν την απελπισία πολιτικά διαχειρίσιμη.
Ευθύνη. Στα λεξικά χρησιμοποιείται και ως συνώνυμο της λέξης «υπαιτιότητα». Το σίγουρο είναι ότι το να αποπροσανατολίζεις για να μην ασχολούνται οι υπόλοιποι με τις ευθύνες σου, είναι ο στρατηγικός στόχος όλων των επαγγελματιών της διαχείρισης κρίσεων. Ενας κοινός νους αντιλαμβάνεται πόσο πιο βολικό είναι να δείχνεις πραγματικούς ή επινοημένους φταίχτες, από το να απολογείσαι για τα λάθη, τις παραλείψεις και τις εκλεκτικές πολιτικές που εφαρμόζεις και που καθιστούν για τους περισσότερους τις συνέπειες της κρίσης αβάσταχτες.
Και το μεγαλύτερο ατόπημα αυτής της κυβέρνησης είναι η έλλειψη σεβασμού στους θεσμούς, στη δημοκρατία και στο κράτος δικαίου. Θα αναρωτηθείτε: Τι σχέση μπορεί να έχουν οι «επισυνδέσεις», η Novartis, η χρηματοδότηση επιλεγμένων ΜΜΕ, η καταπάτηση των αρχών της ελευθερίας του Τύπου, η... , με τους φουσκωμένους λογαριασμούς του ηλεκτρικού, την ακρίβεια, τους μισθούς πείνας, τη θηριώδη ανισότητα, την... ; Εχουν, διότι ο σεβασμός στους θεσμούς είναι ένα από τα στοιχεία που επηρεάζουν την οικονομία.
Από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα που απασχολούν την πολιτική επιστήμη είναι η σχέση της δημοκρατίας με την οικονομία: προωθούν οι καλοί θεσμοί την ανάπτυξη; Ή οι καλοί θεσμοί έγιναν δυνατοί μόνο λόγω της προηγούμενης ανάπτυξης μιας ακμάζουσας οικονομίας;
Μια και αρκετοί εκ των «αρίστων» αρέσκονται να αναζητούν απαντήσεις και επιχειρήματα από την κλασική αρχαιότητα, ας παραμείνουμε στο προσφιλές τους πεδίο. Τι ήταν αυτό που έκανε δυνατή την εντυπωσιακή ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής οικονομίας; Οι δημοκρατικοί θεσμοί και ο σεβασμός αρχόντων και αρχομένων σε αυτούς.
O καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Stanford και συγγραφέας του βιβλίου «The Rise and Fall of Classical Greece», Josiah Ober, συσχέτισε την οικονομική ανάπτυξη με τη δημοκρατική οργάνωση της Αθήνας των κλασικών χρόνων και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο σεβασμός στη Δημοκρατία οδήγησε στην οικονομική άνθηση. Οπως αναφέρει, στην Αθήνα -και όχι μόνο- οι περισσότεροι ήταν συμμετοχικοί πολίτες, οι οποίοι καθόριζαν τις πολιτικές σε συμβούλια πολιτών και σε συνελεύσεις, έκριναν νομικές υποθέσεις ως ένορκοι σε λαϊκά δικαστήρια και εκλέγονταν ή επιλέγονταν με κλήρο ως δημόσιοι αξιωματούχοι.
Επιπλέον, η νομοθετική εξουσία μετριαζόταν από δημοκρατικά θεσπισμένους κώδικες θεμελιωδών νόμων. Κάθε καθημερινή απόφαση πολιτικής που λαμβανόταν από την αθηναϊκή βουλή και τη συνέλευση ήταν υποχρεωμένη να συμμορφώνεται σε ένα σώμα γραπτού συνταγματικού δικαίου. Και ο νόμος αυτός λαμβανόταν σοβαρά υπόψη. Για τον λόγο αυτό, πολιτικοί οι οποίοι προσπάθησαν να εισαγάγουν μέτρα που αντετίθεντο, κινδύνευαν να χάσουν το δικαίωμα να προτείνουν νομοθεσία. Οι νόμοι προστάτευαν αποτελεσματικά τους πολίτες -και ώς έναν βαθμό και τους μη πολίτες- από την εκμετάλλευση που εξύφαιναν φιλόδοξοι άρχοντες ή ισχυρά άτομα.
Οι καλοί θεσμοί και η χρηστή εφαρμογή τους επηρέασαν και την οργάνωση της οικονομίας. Ανάμεσα στα αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά της οικονομίας της δημοκρατικής Αθήνας ήταν το σχετικά χαμηλό επίπεδο της εισοδηματικής ανισότητας. Η Αθήνα ήταν τόπος κατοικίας ξένων «εργαζόμενων επισκεπτών», ενώ οι Αθηναίοι απασχολούσαν μεγάλο αριθμό σκλάβων. Αλλά υπολογίζοντας τους δούλους και τους ξένους, η κατανομή του αθηναϊκού εισοδήματος ήταν πολύ λιγότερο άνιση σε σχέση με τις περισσότερες αρχαίες κοινωνίες.
Οι αθηναϊκοί μισθοί για τους μη ειδικευμένους εργάτες ήταν υψηλοί - συγκρινόμενοι με τους μισθούς που καταβάλλονταν στην πιο προηγμένη οικονομία της πρώιμης σύγχρονης Ευρώπης, την Ολλανδία κατά τη διάρκεια της Χρυσής Εποχής της τον 17ο αιώνα. Ο αθηναϊκός Δείκτης Ανισότητας, ένα μέτρο που βασίζεται στην εκτίμηση του μέγιστου εφικτού επιπέδου ανισότητας για μια συγκεκριμένη κοινωνία, που επινοήθηκε από μια ομάδα με επικεφαλής τον Μπράνκο Μιλάνοβιτς, είναι μικρότερος από εκείνον οποιασδήποτε άλλης αρχαίας οικονομίας για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Ετσι, ο Μιλάνοβιτς και άλλοι οικονομολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της σχετικά χαμηλής ανισότητας, της ισχυρής και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και της εύρυθμης λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών. Η Αθήνα και οι άλλες δημοκρατίες της αρχαιότητας άνθησαν επειδή οι κοινωνίες τους ήταν σε θέση να κινητοποιήσουν περισσότερους άνδρες πολεμιστές και διότι προστάτευαν την περιουσία και απέτρεπαν την εκμετάλλευση, δίνοντας έτσι στους πολίτες τους ένα ισχυρό κίνητρο να επενδύσουν στον εαυτό τους.
Η οικονομική κρίση θα είναι επώδυνη για τους περισσότερους. Η πληθωριστική σπείρα που πυροδοτήθηκε από την ουκρανική κρίση είναι η μία αιτία. Η άλλη -και μεσοπρόθεσμα πιο σημαντική για την ελληνική κοινωνία- είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση τη διαχειρίζεται. Παραβιάζοντας βασικές αρχές της Δημοκρατίας και χωρίς σεβασμό στους θεσμούς, στήνει το σκηνικό της τέλειας καταιγίδας.
Με πολίτες αδιάφορους, απογοητευμένους, χωρίς κανένα κίνητρο πέραν της επιβίωσης και με αυστηρά καθορισμένο από την ίδια το πλαίσιο της αντίδρασης, υπονομεύει και τη Δημοκρατία και την οικονομία. Ομως η Ιστορία δείχνει ότι στην αρχαία Ελλάδα ο ευνουχισμός της Δημοκρατίας οδήγησε στον οικονομικό μαρασμό και στην παρακμή που όσο και αν θέλει να κρύψει ισχύει μέχρι σήμερα.
Γιάννης Σιώτος - Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Πηγή: efsyn.gr
Ευθύνη. Στα λεξικά χρησιμοποιείται και ως συνώνυμο της λέξης «υπαιτιότητα». Το σίγουρο είναι ότι το να αποπροσανατολίζεις για να μην ασχολούνται οι υπόλοιποι με τις ευθύνες σου, είναι ο στρατηγικός στόχος όλων των επαγγελματιών της διαχείρισης κρίσεων. Ενας κοινός νους αντιλαμβάνεται πόσο πιο βολικό είναι να δείχνεις πραγματικούς ή επινοημένους φταίχτες, από το να απολογείσαι για τα λάθη, τις παραλείψεις και τις εκλεκτικές πολιτικές που εφαρμόζεις και που καθιστούν για τους περισσότερους τις συνέπειες της κρίσης αβάσταχτες.
Και το μεγαλύτερο ατόπημα αυτής της κυβέρνησης είναι η έλλειψη σεβασμού στους θεσμούς, στη δημοκρατία και στο κράτος δικαίου. Θα αναρωτηθείτε: Τι σχέση μπορεί να έχουν οι «επισυνδέσεις», η Novartis, η χρηματοδότηση επιλεγμένων ΜΜΕ, η καταπάτηση των αρχών της ελευθερίας του Τύπου, η... , με τους φουσκωμένους λογαριασμούς του ηλεκτρικού, την ακρίβεια, τους μισθούς πείνας, τη θηριώδη ανισότητα, την... ; Εχουν, διότι ο σεβασμός στους θεσμούς είναι ένα από τα στοιχεία που επηρεάζουν την οικονομία.
Από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα που απασχολούν την πολιτική επιστήμη είναι η σχέση της δημοκρατίας με την οικονομία: προωθούν οι καλοί θεσμοί την ανάπτυξη; Ή οι καλοί θεσμοί έγιναν δυνατοί μόνο λόγω της προηγούμενης ανάπτυξης μιας ακμάζουσας οικονομίας;
Μια και αρκετοί εκ των «αρίστων» αρέσκονται να αναζητούν απαντήσεις και επιχειρήματα από την κλασική αρχαιότητα, ας παραμείνουμε στο προσφιλές τους πεδίο. Τι ήταν αυτό που έκανε δυνατή την εντυπωσιακή ανάπτυξη της αρχαίας ελληνικής οικονομίας; Οι δημοκρατικοί θεσμοί και ο σεβασμός αρχόντων και αρχομένων σε αυτούς.
O καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Stanford και συγγραφέας του βιβλίου «The Rise and Fall of Classical Greece», Josiah Ober, συσχέτισε την οικονομική ανάπτυξη με τη δημοκρατική οργάνωση της Αθήνας των κλασικών χρόνων και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο σεβασμός στη Δημοκρατία οδήγησε στην οικονομική άνθηση. Οπως αναφέρει, στην Αθήνα -και όχι μόνο- οι περισσότεροι ήταν συμμετοχικοί πολίτες, οι οποίοι καθόριζαν τις πολιτικές σε συμβούλια πολιτών και σε συνελεύσεις, έκριναν νομικές υποθέσεις ως ένορκοι σε λαϊκά δικαστήρια και εκλέγονταν ή επιλέγονταν με κλήρο ως δημόσιοι αξιωματούχοι.
Επιπλέον, η νομοθετική εξουσία μετριαζόταν από δημοκρατικά θεσπισμένους κώδικες θεμελιωδών νόμων. Κάθε καθημερινή απόφαση πολιτικής που λαμβανόταν από την αθηναϊκή βουλή και τη συνέλευση ήταν υποχρεωμένη να συμμορφώνεται σε ένα σώμα γραπτού συνταγματικού δικαίου. Και ο νόμος αυτός λαμβανόταν σοβαρά υπόψη. Για τον λόγο αυτό, πολιτικοί οι οποίοι προσπάθησαν να εισαγάγουν μέτρα που αντετίθεντο, κινδύνευαν να χάσουν το δικαίωμα να προτείνουν νομοθεσία. Οι νόμοι προστάτευαν αποτελεσματικά τους πολίτες -και ώς έναν βαθμό και τους μη πολίτες- από την εκμετάλλευση που εξύφαιναν φιλόδοξοι άρχοντες ή ισχυρά άτομα.
Οι καλοί θεσμοί και η χρηστή εφαρμογή τους επηρέασαν και την οργάνωση της οικονομίας. Ανάμεσα στα αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά της οικονομίας της δημοκρατικής Αθήνας ήταν το σχετικά χαμηλό επίπεδο της εισοδηματικής ανισότητας. Η Αθήνα ήταν τόπος κατοικίας ξένων «εργαζόμενων επισκεπτών», ενώ οι Αθηναίοι απασχολούσαν μεγάλο αριθμό σκλάβων. Αλλά υπολογίζοντας τους δούλους και τους ξένους, η κατανομή του αθηναϊκού εισοδήματος ήταν πολύ λιγότερο άνιση σε σχέση με τις περισσότερες αρχαίες κοινωνίες.
Οι αθηναϊκοί μισθοί για τους μη ειδικευμένους εργάτες ήταν υψηλοί - συγκρινόμενοι με τους μισθούς που καταβάλλονταν στην πιο προηγμένη οικονομία της πρώιμης σύγχρονης Ευρώπης, την Ολλανδία κατά τη διάρκεια της Χρυσής Εποχής της τον 17ο αιώνα. Ο αθηναϊκός Δείκτης Ανισότητας, ένα μέτρο που βασίζεται στην εκτίμηση του μέγιστου εφικτού επιπέδου ανισότητας για μια συγκεκριμένη κοινωνία, που επινοήθηκε από μια ομάδα με επικεφαλής τον Μπράνκο Μιλάνοβιτς, είναι μικρότερος από εκείνον οποιασδήποτε άλλης αρχαίας οικονομίας για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία.
Ετσι, ο Μιλάνοβιτς και άλλοι οικονομολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ της σχετικά χαμηλής ανισότητας, της ισχυρής και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης και της εύρυθμης λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών. Η Αθήνα και οι άλλες δημοκρατίες της αρχαιότητας άνθησαν επειδή οι κοινωνίες τους ήταν σε θέση να κινητοποιήσουν περισσότερους άνδρες πολεμιστές και διότι προστάτευαν την περιουσία και απέτρεπαν την εκμετάλλευση, δίνοντας έτσι στους πολίτες τους ένα ισχυρό κίνητρο να επενδύσουν στον εαυτό τους.
Η οικονομική κρίση θα είναι επώδυνη για τους περισσότερους. Η πληθωριστική σπείρα που πυροδοτήθηκε από την ουκρανική κρίση είναι η μία αιτία. Η άλλη -και μεσοπρόθεσμα πιο σημαντική για την ελληνική κοινωνία- είναι ο τρόπος με τον οποίο η κυβέρνηση τη διαχειρίζεται. Παραβιάζοντας βασικές αρχές της Δημοκρατίας και χωρίς σεβασμό στους θεσμούς, στήνει το σκηνικό της τέλειας καταιγίδας.
Με πολίτες αδιάφορους, απογοητευμένους, χωρίς κανένα κίνητρο πέραν της επιβίωσης και με αυστηρά καθορισμένο από την ίδια το πλαίσιο της αντίδρασης, υπονομεύει και τη Δημοκρατία και την οικονομία. Ομως η Ιστορία δείχνει ότι στην αρχαία Ελλάδα ο ευνουχισμός της Δημοκρατίας οδήγησε στον οικονομικό μαρασμό και στην παρακμή που όσο και αν θέλει να κρύψει ισχύει μέχρι σήμερα.
Γιάννης Σιώτος - Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου