Χορεύοντας με... τους κορονοϊούς

Διαβάζοντας δεξιά κι αριστερά για την προτεινόμενη απόσταση ασφαλείας 1,5-2 μέτρων μεταξύ μας, στο πλαίσιο των μέτρων για την αποφυγή μετάδοσης του κορονοϊού, μου μπήκαν διάφορες σκέψεις στο μυαλό κι αποφάσισα να τις... ξεδιαλύνω. «Εξονυχιστικά».

Το δικαίωμα στη μελαγχολία και την αγκαλιά

Ζούμε σε ένα κομμάτι του κόσμου όπου δεν υπάρχει θέση για τίποτε άλλο έξω από την ευτυχία, τα νιάτα, την ομορφιά και την υγεία. Δεν μας επιτρέπεται να γεράσουμε, να παχύνουμε, να έχουμε τις μαύρες μας. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δε, οι σέλφι και το κυνήγι των «λάικ» ήρθαν και εδραίωσαν το αξιακό μοντέλο της αέναης νεότητας και ευζωίας. Κι ας είναι η ζωή πιο κινούμενη άμμος από ποτέ, κι ας έχει γιγαντωθεί το ανικανοποίητο, κι ας είναι η κατάθλιψη η επιδημία του 21ου αιώνα.

Συμπολίτες μας με αναπηρία

Επίμονα κορναρίσματα έξω από το σούπερ μάρκετ. Η οδηγός του αυτοκινήτου διαμαρτύρεται επειδή στη θέση αναπήρων (δύο όλες κι όλες) όπου θέλει να βάλει το αυτοκίνητό της δεσπόζει μια μοτοσικλέτα πολλών κυβικών. Χαλαρά και χαμογελαστά βγαίνει το ζευγαράκι-ιδιοκτήτες του θηρίου.

Ας μην καούμε μεταξύ μας

«Στον καφενέ:

- Αν καπινίσεις, Μήτσο, θα πάρω το 1142.

- Τόλμα, να πάρω την πολεοδομία για το δώμα το αυθαίρετο στην ταράτσα σου.

- Αν πάρεις πολεοδομία, θα πάρω το 100 που βάζεις τηλεόραση τέρμα και μπάπα μπούπα μουσική ο γιος σου.

- Τότε θα πάρω την Τροχαία που σέρνεις τη σκαφίδα με κοτσαδόρο χωρίς άδεια.

- Ετσι και κάνεις τέτοιο πράγμα, θα πάρω το ΣΔΟΕ που δεν κόβει απόδειξη η νύφη σου στα σώρουχα.

- Αν το πας τόσο μακριά το πράμα, Μπάμπη, θα πάρω τη γυναίκα σου να πω που έχεις γκόμενα!

- Μια κουβέντα είπαμε, ρε φίλε, άντε, κάπνισε!»

Έξι βαθμοί διαχωρισμού και τρεις βαθμοί επιρροής

Ο Stanley Milgram επινόησε άλλο ένα, πολύ πιο διάσημο πείραμα, με το οποίο έδειξε ότι όλοι οι άνθρωποι συνδέονται μεταξύ τους απέχοντας κατά μέσον όρο «έξι βαθμούς διαχωρισμού» (ο φίλος σας απέχει έναν βαθμό από εσάς, ο φίλος του φίλου σας δύο βαθμούς κ.ο.κ).

Στο πείραμα του Milgram, το οποίο διεξήχθη κατά τη δεκαετία του i960, ζητήθηκε από μερικές εκατοντάδες ανθρώπους που ζούσαν στη Νεμπράσκα να στείλουν ένα γράμμα σε έναν επιχειρηματία στη Βοστόνη, σχεδόν δύο χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Δεν επιτρεπόταν όμως να το στείλουν απευθείας στον ίδιο, παρά μόνο σε κάποιον που γνώριζαν προσωπικά, ζητώντας του να το προωθήσει. Έτσι, κάθε άτομο έστελνε το γράμμα σε εκείνον που πίστευε ότι ήταν περισσότερο πιθανόν να έχει μια προσωπική σχέση με τον επιχειρηματία της Βοστόνης.

Ο αριθμός του πλήθους

Σε κάποιο σημείο της «Θείας Κωμωδίας», κατά το πέρασμά του από την Κόλαση, ο Δάντης στέκει μπροστά στο πλήθος των νεκρών. Κοιτώντας τους, παρατηρεί με δέος: «Δεν το 'χα σκεφτεί πως ο θάνατος είχε ξεκάνει τόσους πολλούς». Η φράση μοιάζει απλή, ο στίχος δεν έχει τίποτα το περιττό που να προκαλεί εντύπωση, έστω αίσθηση. Είναι γιατί αυτό που εξέχει είναι η ίδια η κυριολεξία της διαπίστωσης.

Αν σταθείς λίγο περισσότερο, προσπαθείς μαζί με τον Δάντη και τον συνοδό του τον Βιργίλιο να ανακαλέσεις την εικόνα. Χρειάζεσαι έναν αριθμό. Εστω σχετικό. Τότε καταλαβαίνεις πως πρέπει να υπολογίσεις πόσους έχει ξεκάνει ο θάνατος. Και αν όχι μέχρι σήμερα, τουλάχιστον μέχρι το 1321 που τελείωσε το ποίημα. Ποιος αριθμός θα κάνει συγκεκριμένο αυτό που φυλάχθηκε για το άπειρο. Ποια όραση θα χωρέσει την ταυτόχρονη ανθρώπινη δραστηριότητα σε ένα στιγμιαίο κοίταγμα; Τι σημαίνει αυτό το πλήθος που μας υπερβαίνει;

Πολυθρόνα, αγάπη του…

Μπαίνει στο σπίτι μετά τη δουλειά και το πρώτο που λέει είναι: «Ηρθα, αγάπη μου!». Δεν το λέει στη γυναίκα του, ούτε στην κατεργάρα γάτα τους. Το λέει στην… πολυθρόνα του! Της ρίχνει ένα λάγνο βλέμμα που υπονοεί «περίμενε, έρχομαι», κάνει ένα μπανάκι και κάθεται αναπαυτικά στην αγκαλιά της. Και εκείνη… κατάλευκη και μεγαλοπρεπής, κειμήλιο από τα φοιτητικά του χρόνια, τον περιμένει.

Και θυμήθηκα για σένανε…

Δεν μπορώ να χαρώ πια, κατέληγε η συζήτηση μαζί της.

Γιατί, αγαπημένη μας, δεν μπορούσες να χαρείς; Γιατί βιαζόσουν πάντα για κάτι άλλο από αυτό όπου βρισκόμασταν; Γιατί δεν με άφηνες να τελειώσω το τραγούδι που εσύ είχες ζητήσει; Εγώ τόσο χαιρόμουν που μπορούσα να το πω, το ζητούσες και το έβρισκα, ήξερα να σ' το τραγουδήσω. Αυτή θα ήταν η ζωή μου, αν μπορούσα να το κανονίσω, να μου δίνουν παραγγελιές και να βρίσκω τα τραγούδια, αλλά βγήκαν τα τζουκμπόξ και μου πήραν τη δουλειά. Εσύ όμως βιαζόσουν. Μόλις ξεκινούσαμε, λέγαμε μισή στροφή, λάμπανε για λίγο τα ματάκια σου κι έλεγα ότι συναντήθηκαν επιτέλους οι διαθέσεις μας, τώρα θα αφεθείς στη χαρά να το πούμε ολόκληρο, είναι τόσο ωραίο, αυτά τα γυρίσματα, οι εκπλήξεις των στίχων, της μουσικής, αχ, θα δακρύσουμε μαζί στο τέλος. Ομως όχι, εσύ δεν άντεχες. Σταματούσες στην πρώτη φράση, θυμόσουν άλλο, «αυτό, αυτό να πούμε!».

Είναι κάτι στιγμές

Μέρες που είναι, διάβαζα στις «Στιγμές» («Εστία») τις σκέψεις του Λεωνίδα Κύρκου. Ομολογώ πως χαμογέλασα πικρά όταν έφτασα στο σημείο όπου λέει: «Από την ιστορία των τελευταίων δεκαετιών είχα βγάλει το συμπέρασμα ότι, όταν οι ταξικοί αγώνες έφταναν σε μεγάλη ένταση και σε αδιέξοδα, οι δυνάμεις του κατεστημένου έσπευδαν να “δολοφονήσουν” τη δημοκρατία. Τότε χρειαζόταν να αναληφθεί έγκαιρα πολιτική υπεράσπισης της δημοκρατικής ομαλότητας. Γι’ αυτό προτεινόταν η διαβούλευση: ο διάλογος, σε συνδυασμό με τη μαζική πάλη, ως το μόνο μέσο για την επίλυση των διαφορών, η καταδίκη της βίας…».

Εις το όνομα των ανθρώπων και της τέχνης

«Ανοίγουμε την πόλη μας στον κόσμο και ποτέ με ανάρμοστες πράξεις δεν εξαιρούμε τους ξένους από κάθε ευκαιρία να μαθαίνουν ή να παρατηρούν'. Το είπε ο Περικλής τον πέμπτο π.Χ. αιώνα. Τι λέτε, καλά δεν μας τα είπε;». Με αυτά τα λόγια ο Yo-Yo Ma απευθύνθηκε στο νεανικό κοινό που το βράδυ του Σαββάτου παρακολουθούσε μια αντιρατσιστική συναυλία στην πλατεία Κυψέλης που ήταν αφιερωμένη στα παιδιά των μεταναστών που γεννήθηκαν στη χώρα μας και έχουν κάθε δικαίωμα στην ελληνική υπηκοότητα.

Το καβούρι ερημίτης

Υπάρχει ένα είδος καβουριού που το βλέπουμε παντού στις παραλίες το καλοκαίρι. Είναι εκείνο το μικρό αρθρόποδο που μπαίνει μέσα στα άδεια κοχύλια, τα κάνει σπίτι του και βγαίνει μόνο όταν δεν χωράει πια, για να μπει σε κάποιο μεγαλύτερο κούφιο κέλυφος.

Αυτό το μικρό πλάσμα λέγεται Καβούρι-Ερημίτης (Hermit Crab). Ολοι το έχουμε πιάσει και έχουμε σκύψει να το παρατηρήσουμε. Συνήθως το αφήνουμε πάλι στην ησυχία του. Στην ερημιά του. Ισως το κάνουμε από οίκτο ευχαριστώντας την τύχη μας που γεννηθήκαμε σοφοί άνθρωποι και όχι μια τόσο ασήμαντη, ταλαίπωρη ύπαρξη.

Αγχωμένο το αφεντικό του, αγχωμένος και ο σκύλος του!

Το στρες των ανθρώπων αντανακλάται και στους σκύλους τους, με συνέπεια όταν κάποιος είναι στρεσαρισμένος για καιρό, κάτι ανάλογο να συμβαίνει και στο κατοικίδιο ζώο του, ιδίως αν αυτό είναι θηλυκό, σύμφωνα με μια νέα σουηδική επιστημονική έρευνα, την πρώτη που επιβεβαιώνει αυτή τη σχέση. Δεν φαίνεται όμως να συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή το στρες του σκύλου να αντανακλάται στον ιδιοκτήτη του.

Μια ματιά στην άλλη πλευρά

Μερικά πρωινά προορίζονται να είναι σημαντικά. Όχι γιατί η μέρα που γεννιέται επιφυλάσσει κάτι μεγάλο: μια θετική αλλαγή στη δουλειά, στον τραπεζικό σου λογαριασμό, μια νέα φιλία που θα σε γεμίσει χαρά ή κάποιο καλό νέο για ανθρώπους δικούς σου, αγαπημένους. Ωστόσο είναι σημαντικά.

Εκείνο το πρωί λοιπόν, έτσι έμελλε να εξελιχθεί: σπουδαίο.

Όταν ξύπνησε, βρήκε στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ένα μήνυμα φίλης. Ενα ποίημα-μήνυμα, για την ακρίβεια, που συνόψιζε μήνες, χρόνια εμπειρίας και ατέρμονες συζητήσεις για όλα όσα μας λείπουν, για όλα όσα δεν αλλάζουν ή δεν έρχονται, όσο και αν προσπαθούμε, όσο και αν το θέλουμε.

Ήταν οι στίχοι του Τάσου Λειβαδίτη*, ποιητή που τόσο αγαπούσαν και οι δυο.

Μια μύγα, μα ποια μύγα;

Θα μου πεις, επηρεάζεσαι. Ε ναι, επηρεάζομαι. Θα μου πεις, γιατί; Ελα μου ντε. Θες το θυμικό, θες το αισθητικό, θες το αρχέγονο, θες δε θες ξεπετάγονται εκεί που δεν τα περιμένεις. Θα μου πεις, λάθος. Θα σου πω, όχι. Τουλάχιστον, όχι εντελώς.

Εξηγούμαι δεόντως: πόσο λανθασμένη μπορεί να είναι η χιλιοειπωμένη (όσο και χιλιοξεχασμένη πλέον) λαϊκή ρήση «χωριό που φαίνεται κολαούζο δε θέλει»; Eχεις, ας πούμε, απέναντί σου, όλους αυτούς που λυσσάνε για το ποιος τόλμησε να τους αγγίξει: Λοβέρδο, Αδωνη, Κυριάκο, Σαμαρά, Βορίδη, Στουρνάρα, και συζύγους ορισμένων εξ αυτών. Και τους κοιτάς. Και τι λες δηλαδή; Πως αποκλείεται σου είπα, αποκλείεται σου λέω να έχουν αυτές οι φάτσες μπλεχτεί στο οποιοδήποτε σκάνδαλο. Αυτό λες; Πως είναι αμέμπτου ηθικής. Αυτό θα πεις; Πως τι καλά παιδιά βρε παιδί μου! Αυτό;

Λαός καρναβάλι

Λέει μερικά πολύ ωραία πράγματα ο Μιχαήλ Μπαχτίν στο θαυμάσιο βιβλίο του «Ο Ραμπελαί και ο κόσμος του» [Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης] για τη λαϊκότητα και την ελευθερία του καρναβαλιού κατά τον Μεσαίωνα, που τα προλάβαμε πολλοί από μας στα χωριά μας -και άλλους τους έχουν ενθαρρύνει να δουν «αλλιώς» τη ζωή και άλλους τους έχουν αφήσει αδιάφορους. Εδώ μας ενδιαφέρουν οι πρώτοι.

Το χασομέρι και οι ευεργετικές του συνέπειες

Για τη φράση «τα φορτώσαμε στον κόκορα» και τη σημασία της (ή μάλλον τις πολλές σημασίες της) έγραφα χθες κι επειδή δεν είχα ακόμα συνέλθει από τα αποκριάτικα… μασκαριλίκια της προτεραίας (χορός μέχρι πέρατος μεσονυκτίου Σαββάτου προς Κυριακή, κάπου στα Μεσόγεια), είπα να μείνω και σήμερα στην αχθοφορία του κόκορα. Αυτουνού που όταν λαλάει μόνος, ξημερώνει κανονικά, ενώ όταν λαλάει με άλλους πολλούς, τότε φαλτσάρει το πράγμα και αργεί να ξημερώσει.

Οι φανατικοί [μας]

Ο συγγραφέας, εδώ ο δημοσιογράφος, δεν είναι για να χαϊδεύει τα αυτιά των μεν ή των δε, ανάλογα με τις διαιρέσεις που επικρατούν στην κοινωνία, στην πολιτική δηλαδή αντιπαλότητα. Μπορεί μερικές φορές να φαίνεται ότι τάσσεται με τη μία διαίρεση και άλλες με την άλλη.

Αυτό δεν είναι μεμπτόν, ότι δηλαδή καλά και σώνει πρέπει να αποφασίσει με ποιους θα είναι πιο ευνοϊκός. Υποχρεωμένος μόνο είναι να στηλιτεύει, εάν έχει αυτήν την ικανότητα [εάν δεν την έχει, οφείλει να την αποκτήσει], κάθε τι που ξεπερνά το μέτρο και την πολιτική «κανονικότητα», ό,τι κι αν σημαίνουν οι όροι.

Το τέλος των οικονομικών

Το 1998, καθώς η ασιατική χρηματοπιστωτική κρίση έβλαπτε τις περισσότερες από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στον κόσμο και ήταν κάτι σαν γενική δοκιμή της πολύ μεγαλύτερης κρίσης που μια δεκαετία μετά έπληξε όλον τον ανεπτυγμένο κόσμο, ο «New Yorker» έσπευσε σε ένα άρθρο που περιέγραφε τις διεθνείς προσπάθειες διάσωσης να σκιαγραφήσει έναν «έξοχο» διπλωμάτη, έναν άνθρωπο με μεγάλες ιδέες που ως οικονομολόγος αργότερα προστέθηκε στη λίστα των «αρίστων».

Ο προφανής υποτίθεται τότε σοβαρός λόγος για το καλωσόρισμα του Λόρενς Σάμερς, τότε υφυπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ, ήταν η διαδεδομένη αντίληψη ότι διέθετε μια ειδική γνώση που θα έσωζε την Ασία από την κατάρρευση.

Για μια αγκαλιά…

Από το απόγευμα φυσούσε ένας δυνατός νοτιοδυτικός άνεμος. Όλη νύχτα έβρεχε καρεκλοπόδαρα. Ανακάθισε ο κύριος Τ. στο κρεβάτι του, θραύσματα ονείρων κλωθογύριζαν ακόμη μέσα στο κεφάλι του σαν ένα επίμονο σμήνος από μέλισσες. Έσπρωξε τα στρωσίδια του, πήγε να βάλει νερό στην καφετιέρα κι άνοιξε το ραδιόφωνο. Η ραδιοφωνική παραγωγός έλεγε πως «σήμερα είναι η Παγκόσμια Μέρα Αγκαλιάς». Κι εκείνος που αντιπαθούσε σφόδρα όλες αυτές τις «παγκόσμιες μέρες του… οτιδήποτε» άρχισε να μουρμουράει: «Μάλιστα, για κοίτα, πάω να κατουρήσω… Τι; Δεν έχει παγκόσμια μέρα κατουρήματος; Α, πάω να πλυθώ; Τι, δεν έχει παγκόσμια μέρα πλυσίματος; Μμμ, μάλιστα! Χασμουρήματος; Κοψίματος; Βρε δεν μας παρατάτε πρωινιάτικα!».

Αυτή φταίει

Το μέλλον έχει ένα κακό συνήθειο: έρχεται. Το παρελθόν έχει επίσης ένα κακό συνήθειο: επανέρχεται.

Όσο για μας, καθώς βρισκόμαστε κάπου στη μέση, νομίζουμε πως πηγαίνουμε, ενώ απλά ερχόμαστε. Δεν επιστρέφουμε (τουλάχιστον, και ευτυχώς, όχι πάντα). Ερχόμαστε. Τώρα, κοντά σε τι, πλησίον ποιου, αυτό εναπόκειται στον πατριωτισμό μας. Στις συνήθειες, την πίστη, την παιδεία μας, τις μύχιες σκέψεις μας, τις βαθιές μας επιθυμίες.