Retour a la normale?

Το καλό και το κακό, δύο σε συσκευασία ενός, αποτελούν τον συνεκτικό ιστό μιας «κανονικότητας» που μοιάζει περισσότερο με διάλειμμα μέχρι την επόμενη κρίση.

Οι οπαδοί της οικονομικής «ορθοδοξίας» διαβεβαιώνουν ότι η παγκόσμια οικονομία επιστρέφει στην κανονικότητα, έχοντας αφήσει πίσω της μια δεκαετία κρίσης. Το πώς ορίζεται η «κανονικότητα» σηκώνει πολύ συζήτηση, αλλά η βασική ένδειξη στην οποία αγκυροβολούν την αισιοδοξία τους είναι ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης, που υπολογίζεται στο 3,6% για το 2017, με μιαν αντίστοιχη εκτίμηση για το 2018 και για τα δύο επόμενα έτη.

Αριστερά ωραία και όχι μοιραία

Ο καπιταλισμός ιστορικά είναι το σύστημα που έβαλε την ανθρωπότητα στην «πλανητική εποχή», ενοποιώντας την ανθρώπινη ιστορία και απωθώντας «διά πυρός και σιδήρου» κάθε τι το τοπικό και μερικό. Οπως λέει ο Εντγκάρ Μορέν, «με την κατάκτηση των Αμερικών, τον περίπλου της γήινης σφαίρας από τους Πορτογάλους και Ισπανούς θαλασσοπόρους, ο πλανήτης μπαίνει σ’ ένα σύστημα διεπικοινωνίας που θα αναπτύσσεται ακατάπαυστα».

Ξεκίνησε η περίοδος του κυνηγιού... μαγισσών

Η πρόσφατη αντιρωσική εκστρατεία αλλά και οι καταγγελίες σεξουαλικής κακοποίησης λαμβάνουν χαρακτηριστικά υστερίας στις ΗΠΑ. Την ίδια υστερία με την οποία κάποιοι προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές κρίσεις του Μεσαίωνα καίγοντας… μάγισσες.

"Η ουσία του κυνηγιού μαγισσών είναι ότι η αμφισβήτηση της κατηγορίας θεωρείται απόδειξη ενοχής"

Μπέργκεν Εβανς, συγγραφέας

«Τι κάνουμε τις μάγισσες;», ρωτούσε ο ιππότης των Μόντι Πάιθον στην ταινία «Το αδελφάτο των Ιπποτών της Ελεεινής Τραπέζης». «Τις καίμε», απαντούσε το πλήθος.

Και τώρα πρέπει να σταματήσω να σπουδάζω

Αλλά πριν το κάνω αυτό, οφείλω να παραθέσω μερικές κουβέντες που μου έμαθε το ελληνικό πανεπιστήμιο. Πριν αρχίσω να σας μιλάω, οφείλω να τονίσω πως δε μου αρέσει να περιαυτολογώ, οπότε πάρτε όλο το κείμενο, σα μια γενίκευση προς τη γενιά μου. Σα την απόδοση ενός φαντασιακού φόρου τιμής. Για όλους εμάς, της τάξης των λιγότερο ευνοημένων.

Ο πλούτος, οι offshore και ο ερπετικός εγκέφαλος

Εκπληξη, αγανάκτηση, οργή! Αυτά τα συναισθήματα κυριαρχούν κάθε φορά που γίνονται αποκαλύψεις για τον κρυμμένο πλούτο των ελίτ. «Πέφτουμε από τα σύννεφα». Απ’ αυτά τα σύννεφα στα οποία τον περισσότερο χρόνο ζούμε, απέχοντας επιδεικτικά από την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή. Κάνοντας ότι δεν ξέρουμε πως στη βάση της κυριαρχίας των ελίτ βρισκόταν ανέκαθεν η υποκρισία.

Για τον νομιναλισμό

Θυμάμαι, από την εποχή των νεανικών μου χρόνων, ορισμένους νομιναλιστικούς χλευασμούς ενάντια στους μαρξιστές: η ταξική πάλη είναι μια απλή επινόηση για τον απλό λόγο ότι οι τάξεις δεν υπάρχουν: πραγματικά είναι τα άτομα και όχι οι τάξεις.

Συνεχίζοντας τη σκέψη μας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πραγματικά δεν είναι ούτε τα άτομα, γιατί πραγματικές είναι μόνον οι αισθήσεις που προσαρτώνται στην ατομική συνείδηση∙ σήμερα όμως δεν αξίζει τον κόπο να εμπλακούμε σε θεωρήσεις αυτού του τύπου: από προλεταριάτο, εργατική τάξη, μεσαία τάξη, αστική τάξη, μεγαλοαστική τάξη, είναι γεμάτα τα βιβλία και οι εφημερίδες κάθε πολιτικού προσανατολισμού, αν και, φυσικά, δεν παραδέχονται όλοι ότι γι’ αυτό η ταξική πάλη είναι μια αναγκαιότητα ή ένα απόλυτο καλό.

Δεν είναι ο Καπιταλισμός των γονιών σου

Το καπιταλιστικό σύστημα, εδώ και καιρό, έχει χάσει την ικανότητά του να υλοποιεί το φαινομενικό ιστορικό συγκριτικό πλεονέκτημά του από το οποίο αντλεί και την νομιμοποίησή του –να οδηγεί στην ασταμάτητη συσσώρευση κεφαλαίου, που δημιουργεί την αυτοσυντηρούμενη οικονομική ανάπτυξη και δίνει τη δυνατότητα για την άνοδο των επιπέδων διαβίωσης.

Το DNA των φτωχών και οι δημοκρατίες της Wall Street

“Όσοι πλουτίζουν πιθανότατα συγκαταλέγονται στους πλέον έντιμους ανθρώπους της κοινωνίας. Θα σας το πω ξεκάθαρα: Οι 98 στους 100 πλούσιους της Αμερικής είναι έντιμοι.

Γι’ αυτό είναι πλούσιοι. Γι’ αυτό τους εμπιστεύονται χρήματα. Γι’ αυτό δημιουργούν τεράστιες επιχειρήσεις και βρίσκουν πολλούς ανθρώπους πρόθυμους να εργαστούν γι’ αυτούς. Επειδή είναι έντιμοι.

Εκφράζω συμπάθεια για τους φτωχούς, όμως οι φτωχοί που αξίζουν τη συμπάθεια μας είναι ελάχιστοι. Είναι λάθος να συμπονούμε κάποιον που έχει τιμωρήσει ο θεός για τις αμαρτίες του. Ας θυμόμαστε ότι κάθε φτωχός στην Αμερική περιήλθε σ’ αυτή την κατάσταση εξαιτίας των ελαττωμάτων του.”

Το Τελευταίο Καρφί στο Φέρετρο

«Ένα πράγμα ωστόσο είναι ξεκάθαρο. Η φύση δεν παράγει από τη μία μεριά κατόχους χρήματος ή εμπορευμάτων και από την άλλη ανθρώπους που κατέχουν μόνο τις εργατικές τους δυνάμεις. […]

ΚΑΡΟΛΟΣ ΜΑΡΞ

Αποτελεί νομοτέλεια το γεγονός πως το οικονομικό και πολιτικό σύστημα κυριαρχείται από τις κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής και διανομής πλούτου. Επομένως, οι συνθήκες ζωής που βιώνουν οι εργαζόμενοι εξαρτώνται από τις ανάγκες συσσώρευσης κεφαλαίου και από τις στρατηγικές που εκπονούν οι εκπρόσωποί του. Η κεφαλαιοκρατική ανασυγκρότηση των τελευταίων χρόνων και η υπερσυσσώρευση του κεφαλαίου επέτεινε την πλήρη κυριαρχία των ευέλικτων και χαμηλά αμειβόμενων μορφών εργασίας, εκτίναξε την ανεργία και συνακόλουθα, παρατηρήθηκαν φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού και αδυναμίας αυτοσυντήρησης  μεγάλων κοινωνικών μερίδων.

Καρικατούρα δημοκρατίας η «Νέα Ευρώπη»

«Εχουμε μια Ευρώπη των τραπεζών και των τραπεζιτών, μια Ευρώπη των επιχειρήσεων και των εργοδοτών, μια Ευρώπη των αστυνομιών και των αστυνομικών, σε λίγο θα αποκτήσουμε επίσης μια Ευρώπη των στρατών και των στρατιωτικών... δεν έχουμε κατορθώσει όμως να δώσουμε ζωή σ’ ένα κριτικό κοινωνικό κίνημα της Ευρώπης... το οποίο να μπορεί να ακουστεί, αλλά και να αποφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα».

Αυτά τόνιζε το 2000, σε συνέδριο των ελβετικών συνδικάτων με τίτλο «Για μια κοινωνική Ευρώπη», ένας από τους κορυφαίους κοινωνιολόγους της εποχής μας -που έφυγε νωρίς- ο Πιερ Μπουρντιέ.

Ένας τρελός κόσμος: ο καπιταλισμός και η επιδημία ψυχικών ασθενειών

«Τι γίνεται αν δεν είμαστε εμείς οι ίδιοι άρρωστοι, αλλά ένα σύστημα που βρίσκεται σε αντίθεση με το ποιοι είμαστε ως κοινωνικά όντα;» ρωτάει ο συγγραφέας και ανεξάρτητος εκδότης βιβλίων για την ψυχική υγεία και τη θεραπεία, Rod Tweedy.

Η ψυχική ασθένεια αναγνωρίζεται πλέον ως μία από τις μεγαλύτερες αιτίες ατομικής δυστυχίας στις σύγχρονες κοινωνίες και πόλεις της Δύσης, συγκρίσιμη με τη φτώχεια και την ανεργία. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο ένας στους τέσσερις ενήλικες έχει διαγνωσθεί με ψυχική ασθένεια και τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά κάθε χρόνο. «Ποιό μεγαλύτερο κατηγορητήριο ενός συστήματος θα μπορούσε να υπάρξει από μια επιδημία ψυχικών ασθενειών;», σημειώνει ο ερευνητής, συγγραφέας και αρθρογράφος George Monbiot, σχολιάζοντας τα στοιχεία. 

Το σύστημα έχει εθιστεί στο δωρεάν χρήμα

Καθώς οι κεντρικοί τραπεζίτες, οι υπουργοί Οικονομικών και οι υπεύθυνοι χάραξης κυβερνητικής πολιτικής βρίσκονται ήδη στην ετήσια συνάντησή τους στο Τζάκσον Χολ του Ουαϊόμινγκ (24-26 Αυγούστου 2017), το βασικό τους θέμα είναι εάν οι κύριες κεντρικές τράπεζες στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη θα συνεχίσουν να αυξάνουν τα επιτόκια φέτος.

Αλλά και πότε οι τρεις μεγάλες κεντρικές τράπεζες (Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Τράπεζα της Αγγλίας) θα αρχίσουν να πωλούν τους ισολογισμούς των 9,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων που συγκέντρωσαν από την τραπεζική κρίση του 2008-09.

Νταρ-αλ-χαρμπ και Νταρ-αλ-Ισλάμ, τα γεννήματα του καπιταλισμού

Το αγριεμένο φάντασμα του καπιταλισμού, και των πολεμικών σχέσεων που δημιουργεί, πλανάται πάνω από τα κεφάλια του ανθρώπινου γένους και βάζει σε μπελάδες τους, ανάλογα με ποιον Θεό μιλάς, περιούσιους λαούς.

Μια δέσμη από κοινωνικούς και πολιτικούς κανόνες οι οποίοι ορίζουν τις ζωές των ανθρώπων, ένα σύνολο από ήθη και συνήθειες που διαμορφώνουν –και διαμορφώνονται από- την κουλτούρα μιας κοινωνίας, να τι είναι εν τοις πράγμασι μια θρησκεία. Ακόμα δε και η στενά προσωπική, μεταφυσική σχέση της ύπαρξης με το άγνωστο, μεταθανάτιο υπερβατό, ακόμα και τούτη μετέχει στην κοινωνικοπολιτική διαπλοκή, εφόσον ειδωθεί ως το προσφορότερο έδαφος για να ευδοκιμήσουν κάθε λογής φανατισμοί.

Νούμερα (5)

Δεν είμαστε ανταγωνιστικοί, λένε. Έχουμε υψηλούς μισθούς, λένε. Αυτό φταίει, λένε. Kαι αυτό το λένε από την Ιαπωνία μέχρι τις Η.Π.Α και από την Ε.Ε μέχρι την Αφρική.

Σύμφωνα όμως με το Bureau of Labour Statistics σε όλον τον κόσμο, η παραγωγικότητα εργασίας αυξάνεται, αλλά το κόστος εργασίας βαίνει μειούμενο σε σχέση με τη παραγωγικότητα της εργασίας τους. Δηλαδή οι εργάτες έχουν το ίδιο εισόδημα για διπλή δουλειά!!

Όπως θα έλεγε ο Μαρξ -αυτός που τον κατέρριψαν ογκόλιθοι της παγκόσμιας σκέψης σαν τον Τζήμερο και την Παπαγγελή- αυξάνεται η υπεραξία, ενώ το μεταβλητό κεφάλαιο(μισθοί) βαίνει μειούμενο σε σχέση με αυτήν. Αφού λέει η υπεραξία προς το μεταβλητό κεφάλαιο εκφράζει το ποσοστό εκμετάλλευσης, τι μας λέει το Bureau of Labour Statistics; Mα ότι μέσα στην κρίση αυξήθηκε η εκμετάλλευση των εργαζομένων από τα αφεντικά. Σιγά τα νέα… Ναι, αλλά σα να επιβεβαιώνεται ο Μαρξ…

Fake η όχι, αυτό το iPhone το έφτιαξε ο δημόσιος τομέας. Όχι ο καπιταλισμός

Η κυκλοφορία μιας φωτογραφίας με ένα νεαρό χίπστερ να φωτογραφίζεται με φόντο επεισόδια στο Αμβούργο κάνει το γύρο του διαδικτύου, παρά το γεγονός ότι αρκετοί αμφισβητούν τη γνησιότητά της.

Το βασικό επιχείρημα όσων την χρησιμοποίησαν είναι ότι ένας διαδηλωτής που διαθέτει ένα ακριβό τηλέφωνο iPhone δεν δικαιούται να διαμαρτύρεται εναντίον του καπιταλισμού ο οποίος, όπως υποστηρίζουν, κατασκεύασε τα iPhone.

Το επιχείρημα υπονοεί ότι κάθε επιστημονική και τεχνολογική ανακάλυψη οφείλεται στον καπιταλισμό. Για αυτές που έγιναν πριν από την δημιουργία του καπιταλιστικού συστήματος παραγωγής… βλέπουμε.

Αυτός, αυτή και «τα λοιπά»

Ημουν σε κατάσταση σοκ. Σοκ κανονικό. Απ' αυτά που παθαίνεις και τα παίζεις κανονικότατα. Που ψάχνεσαι και δεν βρίσκεσαι. Που χρειάζεσαι μια επανάσταση επιτόπια (χρονικά, όχι χωρικά) για να 'ρθεις να στανιάρεις. Βλέπεις, μέχρι τότε, συναντούσα μόνο εκπροσώπους του συστήματος.

Αυτός, όμως, ήταν το Σύστημα το ίδιο. Ηταν το πρόσωπο του Κεφαλαίου αυτοπροσώπως. Εγώ για μια συνέντευξη Τύπου πήγα. Πού να 'ξερα!

Εχει μέλλον ο καπιταλισμός;

Το πνεύμα του καπιταλισμού, στις πιο πρόσφατες μεταμορφώσεις του, φαίνεται να απαιτεί να υποταχθούν τα πάντα στην εμπορευματική μορφή: εξωτερική φύση, ανθρώπινη φύση, βιολογία, βιόσφαιρα, νοημοσύνη (συμπεριλαμβανομένων των αντικειμενικών εκδηλώσεων του πνεύματος).

Χρήμα και αγορά αποκτούν τα πρωτεία ακόμη και σε σχέση με την επιχείρηση: η δημιουργική καταστροφή συντελείται στο χρηματιστήριο. Κατά συνέπεια, όλα όσα μέχρι τώρα αντιστέκονταν (για λόγους ιστορικούς, ανθρωπολογικούς, πολιτικούς και ηθικούς) σε αυτή την απορρόφηση-καθυπόταξη θα σαρωθούν.

Οι Γύπες του Κέρδους

Καθώς ζούμε στην εποχή της θριαμβολογίας των αγορών, (δεν έχουμε παρά να ακούσουμε και να διαβάσουμε Άρη Πορτοσάλτε, Μπάμπη Σκάις Παπαδημητρίου, Πάσχο Μανδραβέλη, Κωνσταντίνο Μπογδάνο ή την κυρία Σώτη για να καταλάβουμε τι σημαίνει φανατισμένη πίστη στις αγορές) και στην ένδεια και στην κενότητα του δημόσιου διαλόγου, οδηγούμαστε στο να εξοβελίσουμε από την ζωή μας την ηθική.

Πόσο αλήθεια τιμολογεί η «αγορά» την ανθρώπινη ζωή;

Είναι διατεθειμένη η «αγορά» να κοστολογήσει και να πουλήσει αυτό το προϊόν;

Για να απαντήσουμε σε αυτά τα ανησυχητικά για την δημόσια ζωή ερωτήματα πρέπει πρώτα να γνωρίσουμε την λογική των αγορών.

Από ζώα… ολιγότεροι ή το «παράσιτο» του καπιταλισμού

Τα ένστικτα της αυτοσυντήρησης και της διαιώνισης, αποκαλούμενα και βασικά ένστικτα, χαρακτηρίζουν όλα τα όντα γενικώς. Οι επιστήμονες τα έχουν κωδικοποιήσει στα 4F της εξέλιξης: Food (τροφή), Fight (μάχη) ή Flight (φυγή) και Fuck (σεξ).

Το οποιοδήποτε ον, αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο και θα κάνει τα πάντα για να αντιδράσει σ’ αυτόν, να τραφεί και να ζήσει, να υπερασπιστεί το χώρο του και την τροφή του, καθώς και να διαιωνιστεί. Θα αγωνιστεί με κάθε τρόπο, επίσης, για να προστατέψει τα γονίδιά του. Πρόκειται για συμπεριφορά αντανακλαστική, μη υποκείμενη σε συνειδητή επεξεργασία, αλλά άκρως αποτελεσματική για το κάθε είδος.

Φαίνεται όμως, πως τα παραπάνω δεν ισχύουν για πολλούς από τους ανθρώπους.

Γίνε κι εσύ δούλος… Μπορείς!

Εκείνη, εργαζόμενη σε μεγάλη αλυσίδα σουπερμάρκετ (βλ. σχετική διαφήμιση εδώ) προσελήφθη στην εταιρεία ως μια απλή και ταπεινή ταμίας, αλλά, ως γνωστόν η ελεύθερη αγορά δίνει ευκαιρίες στους άξιους, οπότε και ανελίχθη σε διευθύντρια.  (σ.σ. Δεν γνωρίζουμε αν πρόκειται για πραγματική εργαζόμενη που παίρνει μέρος στην εν λόγω διαφήμιση, πειθόμενη, με την θέλησή της ή εξαναγκαζόμενη – αν και καμία από τις τρεις περιπτώσεις δεν είναι αμελητέας σημασίας για τον τρόπο που λειτουργούν οι καπιταλιστικές εταιρείες – ή αν πρόκειται για άλλο πρόσωπο που υποδύεται αυτό το ρόλο).

Εκείνος, γιος φτωχού ανθρώπου του μεροκάματου, το οποίο βγαίνει (αν βγαίνει) μετά πολλών κόπων και βασάνων στη λαχαναγορά, βοηθάει τον πατέρα του και κουβαλάει καφάσια (βλ. εδώ ).