Πώς αξιολογούν οι νέες και οι νέοι τη στάση και τον λόγο της Εκκλησίας; Με ποιον τρόπο αρθρώνουν τις θέσεις τους; Μέσω ποιων διατυπώσεων οριοθετούν τη σχέση τους με την Εκκλησία; Αυτά είναι ορισμένα από τα ερωτήματα που επιχειρεί να απαντήσει η παρούσα ποιοτική έρευνα, ο βασικός σκοπός της οποίας ήταν να κατανοήσουμε και να εξηγήσουμε τις στάσεις και τις αντιλήψεις των νέων για την Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά και πώς συγκροτείται ο λόγος τους. Μέσω της ανάλυσης δόθηκε η δυνατότητα να καταγραφούν τα επιχειρήματα, οι λέξεις και οι φράσεις που χρησιμοποιούν, αλλά και οι φωνητικές ή εκφραστικές τους αντιδράσεις.
Παρουσιάζονται εδώ σύντομα τα βασικά συμπεράσματα. Αρχικά διαπιστώθηκε ότι αρκετοί νέοι και νέες, ενώ μεγάλωσαν σε ένα λιγότερο ή περισσότερο ορθόδοξο οικογενειακό περιβάλλον, σταδιακά απομακρύνθηκαν από αυτό και είτε είναι πλέον αδιάφοροι ως προς το θρησκευτικό πεδίο είτε άθεοι και αγνωστικιστές. Παράλληλα, οι περισσότεροι αναφέρθηκαν εμφατικά στην αναγκαιότητα μη ανάμειξης της Εκκλησίας στα πολιτικά πράγματα και στον διαχωρισμό κράτους και Εκκλησίας.
Εκτός αυτού, η πλειονότητα έκρινε αρνητικά την Εκκλησία σε μια σειρά από θέματα αναφορικά με την ισότητα των φύλων και τα ανθρώπινα δικαιώματα, θεωρώντας τον λόγο της οπισθοδρομικό, συντηρητικό, ενίοτε δε ρατσιστικό, ακραίο και επικίνδυνο. Ειδικότερα, οι γυναίκες ήταν εκείνες που εξέφρασαν πιο προοδευτικές αντιλήψεις συγκριτικά με τους άνδρες, ακόμα και όσες δήλωσαν ότι είναι πιστές χριστιανές ορθόδοξες, ασκώντας σκληρή κριτική στην Εκκλησία για τη στάση και τον λόγο της, ιδίως απέναντι στις γυναίκες.
Ενα δεύτερο συμπέρασμα αφορά τις αιτίες του συχνά θεωρούμενου ως ακραίου, ρατσιστικού, μισογυνικού και ομοφοβικού λόγου της Εκκλησίας. Μια εξήγηση, κυρίως από όσους βρίσκονται μακριά από την Εκκλησία, ήταν ότι η χριστιανική θρησκεία διαθέτει ορισμένα εγγενή χαρακτηριστικά που εδράζονται στις παραδόσεις και στα ιερά της κείμενα, με συνέπεια ο λόγος της να μην μπορεί να ξεφύγει από αυτό το πλαίσιο. Μια άλλη εξήγηση από όσους είναι μεν πιστοί αλλά με έναν πιο κριτικό τρόπο είναι ότι δεν ευθύνεται στην πραγματικότητα η ίδια η θρησκεία, αλλά η Εκκλησία ως θεσμός και το γεγονός ότι οι ιερείς είναι κυρίως μεγάλης ηλικίας και έχουν ανατραφεί σε περιβάλλοντα όπου κυριαρχούσαν αντιλήψεις περασμένων εποχών.
Από τη μεριά τους, όσοι ήταν αρκετά κοντά στην Εκκλησία προσπάθησαν να δικαιολογήσουν αυτού του είδους τον λόγο είτε με αναφορά στις παραδόσεις και τα ιερά κείμενα, συμπίπτοντας ως προς αυτό –από άλλη κατεύθυνση όμως– με εκείνους που βρίσκονται μακριά από την Εκκλησία, θεωρώντας τον δηλαδή φυσιολογικό και εξηγήσιμο, είτε υποστηρίζοντας ότι οι απόψεις αυτές είναι μειοψηφικές και υπερπροβάλλονται από τα ΜΜΕ.
Ενα τρίτο συμπέρασμα είναι ότι συχνά αναφέρθηκε με ένταση από τους ερωτώμενους, ακόμα και από αρκετά πιστούς, ότι αυτός ο λόγος και η στάση της Εκκλησίας τούς έχει απομακρύνει από αυτήν. Φαίνεται δηλαδή ότι ο δημόσιος λόγος της Εκκλησίας συχνά επιδρά αρνητικά στους νέους σε σχέση με τη συμμετοχή τους σε θρησκευτικές τελετουργίες ή ακόμα και κλονίζει τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Θεωρώντας τη στάση και τον λόγο της παρωχημένα, υποστήριξαν ότι η Εκκλησία πρέπει να αφουγκραστεί τους νέους και να ακολουθήσει τις κοινωνικές εξελίξεις εάν επιθυμεί να διατηρηθεί ως ένας σημαντικός θεσμός, διαφορετικά θα παραμείνει ως κάτι το απολιθωμένο και ως ένα εξάρτημα της πολιτικής εξουσίας.
Το τελευταίο συμπέρασμα είναι η ιδιαίτερη έμφαση που δόθηκε από πολλούς ερωτώμενους στο ιδεολογικο-πολιτικό υπόβαθρο της Εκκλησίας και του ακροατηρίου της, το οποίο θεωρήθηκε ότι σχεδόν ταυτίζεται με τη Δεξιά, αλλά βρίσκεται πολύ κοντά και στην Ακροδεξιά. Αυτή η πολιτικο-ιδεολογική αναφορά και αλληλεπίδραση προβλήθηκε και ως εξήγηση του δημόσιου λόγου της Εκκλησίας αλλά και ως εξήγηση της αδυναμίας εκκοσμίκευσης του κράτους λόγω του πολιτικού κόστους. Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα παράμετρο, καθώς η σχέση της Δεξιάς, αλλά κυρίως της Ακροδεξιάς, με τη θρησκεία έχει αποτελέσει κατά τα τελευταία χρόνια ένα από τα βασικά αντικείμενα της διεθνούς έρευνας.
Αλέξανδρος Σακελλαρίου - Δρ Κοινωνιολογίας της Θρησκείας, διδάσκων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
-------------------------------
Οk Zoomer
Δύο έρευνες για τη νέα γενιά και μια συζήτηση μαζί της
Πέμπτη 19 Μαΐου 2022, 19.00, @Eteron, Λεωκορίου 38-40, Αθήνα
Η Ειρήνη Ξυγκάκη και ο Βύρωνας Θεοδωρόπουλος, stand-up comedians, θα συζητήσουν με νέους και νέες της Gen Z για τη δική τους ματιά πάνω στις έρευνες και τα ζητήματα που τις/τους απασχολούν.
Οι Αλέξανδρος Μινωτάκης και Αλέξανδρος Σακελλαρίου θα παρουσιάσουν σύντομα τα βασικά σημεία των δύο ερευνών.
-------------------------------
Η παρούσα αποτελεί το δεύτερο μέρος της συνολικής έρευνας του «Σημείου για τη Μελέτη και την Αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς» με θέμα τον δημόσιο λόγο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, την επιρροή του στην κοινωνία και τη στάση της νεολαίας. Η έρευνα διεξήχθη σε συνεργασία με την εταιρεία Prorata και τον Αλέξανδρο Σακελλαρίου, δρα Κοινωνιολογίας της Θρησκείας, διδάσκοντα στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, ερευνητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Το πρώτο μέρος περιλάμβανε το ποσοτικό σκέλος (ολόκληρη η ανάλυση στο site του «Σημείου», περίληψη και σχόλια στην «Εφ.Συν.» στις 21.3).
Ολόκληρη η ανάλυση της ποιοτικής έρευνας με πολλά αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις στο site του «Σημείου».
Κοινωνική αγωνία και χρονική αλληλουχία της Εκκλησίας. Τα επόμενα βήματα
Τα αποτελέσματα της ποιοτικής έρευνας έρχονται να επιβεβαιώσουν τα ευρήματα της πρώτης φάσης του ποσοτικού σκέλους. Διαπιστώνουμε ότι η άποψη των νέων συμπολιτών μας πρέπει να ακούγεται και να λαμβάνεται υπόψη στο επίπεδο λήψης αποφάσεων και σχεδιασμού.
Οι τυχόν αδυναμίες της κοινωνικής εκπαίδευσης των στελεχών της Εκκλησίας γίνονται ορατές μέσα από τα λόγια των νέων, οι οποίοι αναζητούν απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα της καθημερινότητάς τους. Η κοινωνία συνολικά δείχνει να στέκεται απροετοίμαστη απέναντι σε σύγχρονα προβλήματα και συνθήκες που προκύπτουν (πανδημία, οικονομική κρίση, προσφυγικές ροές, κλιματική αλλαγή κ.ά.).
Η Εκκλησία αγωνιά και προσπαθεί να επικαιροποιήσει το μήνυμά της προς τον κόσμο, ένα μήνυμα ανθρώπινης αξιοπρέπειας και οικουμενικού ήθους. Επιμορφωτικά σεμινάρια σε επίπεδο ιερέων, επιμορφώσεις και νέες πρακτικές για το μάθημα των θρησκευτικών, ενημέρωση για προβλήματα όπως η καταπολέμηση του αντισημιτισμού, η αντιμετώπιση της ρητορικής του μίσους, του ρατσισμού, της ξενοφοβίας είναι ορισμένες δράσεις που ήδη πραγματοποιούνται και ενισχύουν τον ρόλο της Εκκλησίας με αντίστοιχα αποτελέσματα. Πάντοτε υπάρχει περιθώριο βελτίωσης.
Τα ποιοτικά ευρήματα έχουν ιδιαίτερη αξία επιπλέον γιατί εκφράζουν την ανησυχία της νεολαίας μέσα από τις παρατηρήσεις τους και όχι μόνο μέσα από αριθμούς, ενδεικτικό μιας προσωπικής σχέσης νέων και Εκκλησίας. Τα λόγια των νέων προκαλούν τη διδακτική και ποιμαντική παρέμβαση της Εκκλησίας. Εντύπωση προκαλεί η μετατόπιση του κοινωνικού ρόλου των γυναικών, δηλαδή από έναν παραδοσιακό ρόλο σε έναν ρόλο διαμαρτυρίας και αμφισβήτησης. Χαρακτηριστικές είναι οι γνώμες που διατυπώνονται για τον τρόπο που λειτουργεί η Εκκλησία σε αρμονική συμβίωση χριστιανών Ελλήνων με Ελληνες μουσουλμάνους στην περιοχή της Θράκης, αλλά και η συμβολή της Εκκλησίας της Ελλάδος στην αντιμετώπιση του προσφυγικού-μεταναστευτικού ζητήματος. Θα ήθελα επίσης να προβάλλεται και το θέμα «ο ρόλος της Εκκλησίας στην κλιματική αλλαγή-κρίση».
Τέλος, πρόταση είναι προς όφελος αντίστοιχων ερευνών στο μέλλον να τίθενται ερωτήσεις με τη συμβολή και τη συνεργασία θεολόγων ή και στελεχών της Εκκλησίας. Με αυτόν τον τρόπο θα ενισχύεται η κοινωνική έρευνα και θα προκύπτουν ευρήματα που θα βοηθούν Εκκλησία και κοινωνική πραγματικότητα να συνεχίσουν την ιστορική τους σχέση, να συμπάσχουν, να συνδιαλέγονται και να συλλειτουργούν.
*Μόνιμος επιστημονικός συνεργάτης του Διορθόδοξου Κέντρου της Εκκλησίας της Ελλάδος
Οι νέοι μιλούν για την Εκκλησία
Πηγαίνω εκκλησία αλλά δεν πηγαίνω […] όταν έχει λειτουργία, […] πηγαίνω για προσωπικούς λόγους γιατί νιώθω μέσα εκεί μια ηρεμία όταν είναι άδεια. […] Νομίζω ότι τον θεό τον έχεις μέσα σου. […] Δεν μπορώ όλο αυτό το πράγμα που είναι όλοι comme il faut, πρέπει να είσαι με τα καλά σου, σε κοιτάζουν, εγώ πηγαίνω με φόρμες, όταν πηγαίνω (Τάσος 35).
■ Οι πιο χαρακτηριστικές διατυπώσεις για την Εκκλησία:
● «Είναι ένας διεφθαρμένος θεσμός»
● «Είναι παρωχημένος θεσμός»
● «Η Εκκλησία είναι πολύ πίσω»
● «Η Εκκλησία είναι ένας συντηρητικός, πατριαρχικός θεσμός που αντιστέκεται σε οποιαδήποτε πρόοδο»
● «Είναι αντιδραστική, είναι συντηρητική»
● «Μοιάζει με ένα πολυκατάστημα»
● «Ως θεσμός είναι πολύ ξεπερασμένος»
■ Πρέπει να υπάρξει μια διαχωριστική γραμμή σε αυτό που λέμε Εκκλησία-κράτος, να μπούνε κάποια όρια, γιατί μου φαίνεται ότι κάποιοι τα έχουν ξεφτιλίσει τα πράγματα, δεν έχουμε για παράδειγμα ΜΕΘ, δεν έχουμε εκχιονιστικά, δεν έχουμε πυροσβεστικά το καλοκαίρι, δεν έχουμε να φάμε, δεν έχουμε δουλειά [...] αλλά [...] 4.000 παπάδες να προσληφθούνε. [...] Γιατί δεν γίνεται διαχωρισμός Εκκλησίας και κράτους; Είναι καθαρά για ψηφοθηρικούς σκοπούς, είναι το πολιτικό κόστος για οποιοδήποτε κόμμα θα το πει και πολύ περισσότερο θα το κάνει πράξη» (Λευτέρης 34).
■ Η ελληνική Εκκλησία έχει ταυτιστεί, έχει συνταχθεί καλύτερα, τουλάχιστον σαν ηγεσία και σαν θεσμός, σαν σύνολο με αυτό που λέγαμε στην Ελλάδα συντηρητισμός, συντηρητική παράταξη, Δεξιά, και με τις ανάλογες αξίες, στρατηγικές και συμφέροντα που αυτή εκπροσωπούσε ιστορικά. Αυτό υπάρχει και μέχρι σήμερα πιστεύω, παρ’ όλο που έχουνε γίνει κάποιες ρωγμές ας πούμε, προσπάθειες να ενσωματωθεί και μια άλλη, πιο προοδευτική αφήγηση μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας και της ηγεσίας, αλλά συνολικά δεν νομίζω ότι αλλάζει το πρόσημο και τον ρόλο, και δεν θα μπορούσε να είναι και αλλιώς μάλλον (Δημήτρης 30).
■ [Η Εκκλησία επηρεάζει] ανθρώπους πιο συντηρητικούς έως ακροδεξιούς. Πολλοί αποστρέφονται την Εκκλησία επειδή συσπειρώνονται σ’ αυτήν αυτές οι απόψεις, πολλοί που πιστεύουν, όπως η μητέρα μου, φίλες μου, δεν πηγαίνουν στην εκκλησία γι’ αυτόν τον λόγο, της γυρίζει μπούμερανγκ [της Εκκλησίας], δεν της κάνει καλό και πρέπει ν’ αλλάξει ρότα (Ευτυχία 24).
■ Υπάρχει ένας παγιωμένος λόγος για θέματα βιασμών, κακοποίησης γυναικών, παιδοφιλίας, λόγω ενός μεγάλου συντηρητικού ακροατηρίου. Εχει εγκλωβιστεί σε ένα συγκεκριμένο ακροατήριο και δεν μεταβάλλει τις θέσεις της προκειμένου να μην το δυσαρεστήσει (Αρης 24).
■ Θεωρώ ότι γενικότερα στον χώρο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων η Ορθόδοξη Εκκλησία μένει πάρα πολύ πίσω γιατί υποβαθμίζει τη γυναίκα, [...] πιστεύει ότι η γυναίκα πρέπει να είναι στο σπίτι, να μη δίνει δικαιώματα, να είναι υπό, γενικότερα, αυτό φαίνεται και από τον λόγο της Εκκλησίας, ας πούμε στο μυστήριο του γάμου όλος ο λόγος είναι ακραία υποτιμητικός για το γυναικείο φύλο (Γεωργία 22).
■ Εχω φάει κράξιμο από παπά επειδή έχω μπει με παντελόνι, δεν θα σταματάω να φοράω παντελόνι στην εκκλησία. [...] Είναι 2022, πρέπει να μπορούμε να πηγαίνουμε όπως θέλουμε, αλλιώς δεν θα ξαναπάω, με όποια μαλλιά θέλουμε, με ό,τι βάψιμο θέλουμε, δηλαδή το θεωρώ απαράδεκτο για μια inclusive θρησκεία να είναι τόσο κλειστή σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και κάποια οπτικά ερεθίσματα, συν το ότι οι διαφωνίες μου με τη χριστιανική θρησκεία έχουν να κάνουν με το κομμάτι της έμφυλης βίας, της έμφυλης διάκρισης, της θέσης της γυναίκας και του άντρα και στο πώς κατέληξε τουλάχιστον να μεταφράζεται αυτό (Τατιάνα 27).
■ Εξαρτάται σε τι αφτί θα πέσουν, μπορεί να πέσουν και στο αφτί κάποιου που δεν έχει άποψη για το θέμα και να σκεφτεί ότι «ναι, αλλά για να το λέει ο μητροπολίτης, για κάτσε να το σκεφτώ λίγο καλύτερα». Είναι επικίνδυνο όταν άνθρωποι που έχουν τόσο μεγάλη ισχύ να λένε, να εκφράζουνε ακραία τις απόψεις τους. [...] Αν πάει στα λάθος αφτιά, αν παρερμηνευτεί έστω λίγο, πολύ εύκολο είναι να αλλάξεις ένα τσακ τα λόγια του άλλου και να περάσεις ένα τελείως διαφορετικό μήνυμα. Μπορεί μετά οι συνέπειες να είναι δραματικές (Κική 23).
■ Σίγουρα ένα κομμάτι της κοινωνίας που είναι μεγαλύτερο [την ακούει], σίγουρα ένα κομμάτι της κοινωνίας που είναι σε χωριά, εγώ τώρα δηλαδή σκέφτομαι το δικό μου χωριό και τους δικούς μου παππούδες και τη δικιά μου οικογένεια, που είναι η έξοδός τους η εκκλησία, που ξέρω ότι έχει επιρροή (Αθηνά 32).
(*) Τα αναφερόμενα ονόματα είναι ψευδώνυμα.
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου